Beschaafde Bits

Vorig jaar september riepen we experts op te laten zien hoe we de digitale samenleving beschaafd maken en houden. Vooral overheidsinstanties, maatschappelijke organisaties en wetenschappers pakten de handschoen op. In zeventien blogs, samengevoegd in deze publicatie, reikten zij hun oplossingen aan.

De bijdragen zijn ingedeeld in vier hoofdstukken:

1. ‘Hoe kan iedereen meekomen?’
2. ‘Hoe controleren we algoritmes?’
3. ‘Hoe kunnen IT'ers werken?’
4. ‘Hoe kunnen we kinderen beschermen?’

De inzichten overstijgen echter deze indeling. Ze zijn mooi te vangen als deugden die ons helpen fatsoenlijk om te gaan met digitale technologie:

• maatwerk: besef dat niet iedereen dezelfde wensen heeft
• bescheidenheid: ken de grenzen van nieuwe technologie
• transparantie: pas op voor een algoritmische ‘black box’
• verantwoordelijkheid: durf knopen door te hakken

Samen vertellen de auteurs van deze blogs hoe ze deze publieke waarden, zoals rechtvaardigheid en autonomie, realiseren in een digitaliserende wereld, en moedigen ze anderen – zoals politici, beleidsmakers en IT-professionals – aan dit ook te doen.

Bij voorkeur citeren als:
Hamer, J. en L. Kool (red.) (2018). Beschaafde bits – Zeventien experts over fatsoenlijk digitaliseren. Den Haag: Rathenau Instituut.

Uit dit rapport blijkt dat er vier deugden zijn die de samenleving kunnen helpen fatsoenlijk om te gaan met digitale technologie: 1) durf maatwerk te leveren, 2) bescheiden en 3) transparant te zijn en 4) neem verantwoordelijkheid.

Deze deugden zijn een goede start die iedereen ter harte kan nemen, maar ze moeten ook worden vertaald in concrete oplossingen, zoals technische toepassingen, gedragscodes of juridische kaders.

Lees hier het slotblog met een uitgebreide conclusie

Het is hoog tijd dat we samen bedenken hoe we digitalisering kunnen inzetten om onze samenleving te verbeteren. Dat schrijft directeur Melanie Peters in de eerste bijdrage aan de blogserie. Lees verder. De andere blogs zijn ingedeeld in vier thema's.

1: Hoe kan iedereen meekomen?

• Nationale ombudsman: Digitalisering mag mensen niet uitsluiten
  "De overheid moet ervoor zorgen dat álle burgers mee kunnen doen en zich extra inspannen voor mensen die niet vanzelf mee kunnen komen." Lees verder
• ICTU: Digivaardige mensen of mensvaardige diensten?
  "Hoe digivaardig mensen zijn heeft vooral te maken met hoe diensten worden aangeboden. Verbeter daarom het ontwerp én ga uit van de van de gebruikers." Lees verder
• UWV: Online dienstverlening moet verleiden, niet verplichten
  "Online dienstverlening heeft de toekomst, maar die dienstverlening zou niet verplicht moeten zijn. Want niet iedereen kan daar mee werken." Lees verder
• E-health-experts: Denk niet te gemakkelijk over zelfredzaamheid
  "Als we de idealen van zelfregie en gelijke toegang tot goede zorg weten te verenigen, kan e-health de kwaliteit van leven van alle patiënten verhogen." Lees verder.

2: Hoe controleren we algoritmes?

• Amnesty International: Algoritmes moeten zich aan de mensenrechten houden
  Algoritmes zijn al diep doorgedrongen in onze samenleving, zonder dat we ons altijd bewust zijn van de risico’s. Daarom moeten we nú de discussie voeren over hoe we omgaan met kunstmatige intelligentie." Lees verder
• Nederlandse Politie: Technologie noodzakelijk voor aanpassing aan snel veranderende samenleving
  "Het is belangrijk te experimenteren met nieuwe technologieën, juist op veiligheid en justitie. Alleen zo komen opbrengsten en risico’s helder in beeld." Lees verder
• Medialab SETUP: We hebben beschaafde wapens nodig tegen onbeschaafde algoritmen
  Welke beslissingen willen we uitbesteden aan algoritmen? Om daar een maatschappelijk debat over te kunnen voeren, hebben we volgens medialab SETUP middelen nodig die algoritmische besluitvorming inzichtelijk en begrijpelijk maken. Lees verder
• Marlies van Eck: Algoritmes als een goochelshow; supergaaf maar onbegrijpelijk
  Het geloof in algoritmen is bij veel mensen groot. Ze kunnen beter zeggen dat ze er niets van begrijpen. Om daarna kritisch op onderzoek uit te gaan.  Lees verder

3: Hoe kunnen IT'ers werken?

• Frans Stafleu en Linda Kool: Programmeurs, omarm de verantwoordelijkheid die past bij jullie positie
  "We moeten er op kunnen vertrouwen dat programmeurs ethisch verantwoord werken. Zij zijn immers de eersten die de effecten van technologie kunnen zien." Lees verder
• Jaap-Henk Hoepman: Doorbreek monopolies met open standaarden
  "We staan er zelden bij stil. Maar e-mail is een wereldwonder. Een voorbeeld van hoe de rest van het internet eigenlijk zou moeten zijn." Lees verder
• Sheila Jasanoff: We hebben nederige technologieën nodig
  "Hoe zorgen we dat een nieuwe technologie de mens ten goede komt? Bij elke nieuwe technologie moeten we de tijd nemen om deze vraag te stellen." Lees verder
• Privacy company: EU helpt datadiscussie vooruit
  "Vanaf 25 mei is de Algemene Verordening Gegevensbescherming van toepassing. Dat is voor bedrijven een belangrijke kans om privacy centraal te zetten." Lees verder
• Computer scientist TU Delft: Ingenieurs, zorg dat we de juiste data kunnen delen
  "Technologie moet meebewegen met de normen en waarden van de gebruikers. We moeten leren technologie met maatwerk, en met gevoel voor context, te ontwikkelen." Lees verder
• KNVI: Geef IT’ers de ruimte om schending grondrechten te benoemen
  "IT-professionals moeten bewust nadenken over digitalisering en grondrechten. Hoog tijd dat IT’ers zichzelf voortdurend concrete vragen gaan stellen." Lees verder

4: Hoe kunnen we kinderen beschermen?

• Hoogleraar eLaw: Bescherm kinderen online, maar pak hun vrijheden niet af
  "We moeten oppassen dat kinderen niet constant in de gaten worden gehouden. Laten we zorgen dat hun vrijheden fier overeind blijven staan." Lees verder
• Kennisnet: Laat scholen strijd om digitale geletterdheid niet alleen voeren
  "Hoe maak je van cyberspace een kindvriendelijke omgeving? Door scholen te helpen meer aandacht te besteden aan digitale geletterdheid." Lees verder
• Bureau Jeugd & Media: Leiderschap nodig tegen cyberpesten
  "Met sterke leiders voor de klas kunnen kinderen de strijd tegen cyberpesten aan. Ga dus als leraar in de groepsapp zitten." Lees verder

Conclusie

• Jurriën Hamer en Linda Kool: Zo maken we de digitale bits beschaafd
  "We concluderen we dat er vier deugden zijn die de samenleving kunnen helpen fatsoenlijk om te gaan met digitale technologie. Durf maatwerk te leveren, bescheiden en transparant te zijn en neem verantwoordelijkheid." Lees verder