Maatschappelijke routekaart nodig voor het COVID-vaccin
Vanwege de afstandsregels kregen veel mensen dit jaar hun griepprik in een kerkgebouw (foto: Bert Beelen/ANP)
Met een coronavaccin zijn we echt niet meteen uit de crisis. Dat is de centrale boodschap van het Rathenau Instituut in een Bericht aan het parlement. Nu vaccinmakers forse stappen zetten op de technologische routekaart die ons uit de crisis moet leiden, wordt het hoog tijd voor meer aandacht voor de maatschappelijke routekaart, die even hard nodig is.
In het kort:
- Vaccins zijn slechts een onderdeel van een groot maatregelenpakket.
- Vertrouwen van burgers is essentieel voor de werking van een vaccin.
- Om een wereldwijde crisis aan te pakken, is wereldwijde kennisdeling nodig.
Toen op 9 november Pfizer als eerste geneesmiddelenproducent een persbericht publiceerde met hoopvolle, voorlopige resultaten over een vaccin-in-ontwikkeling, haalde de wereld opgelucht adem. Niet alleen de beurskoers van Pfizer schoot omhoog, maar ook die van KLM. Want, zo was het idee, corona kan de wereld uit en reizen wordt weer snel gewoon.
Was het maar zo eenvoudig. Jarenlang onderzoek naar de rol van nieuwe technologieën in de samenleving laat zien dat een technologie, of in dit geval een vaccin, nooit meteen alles oplost. Om uit de crisis te komen, is meer nodig.
Radertje
Allereerst moet het vaccin veel meer gezien worden als een klein radertje in het grote geheel. Experts vermoeden dat er een lappendeken aan vaccins nodig is. Sommige vaccins zullen beter werken bij ouderen dan bij jongeren, andere zijn effectiever in warme landen, weer andere zijn goedkoop, maar minder doeltreffend. Bovendien moeten de vaccins gecombineerd worden met maatregelen als afstand houden, handen wassen, sneller testen en brandhaarden isoleren.
Vertrouwen
Daarnaast werkt een vaccin alleen als de samenleving er vertrouwen in kan hebben. Tot nu toe ligt de nadruk van de communicatie vooral op de snelheid. We lezen zinnen als: ‘het is zaak dat we snel een vaccin krijgen’ en: ‘het vaccin is de eindstreep’. Dat roept een gevoel op van haastwerk. Dat gevoel is overigens verkeerd, want de medicijnwaakhonden zijn bijvoorbeeld met het oog op onze veiligheid nog net zo streng als vroeger.
De precieze afspraken die overheden met farmaceuten maken, worden angstvallig geheimgehouden. Die schimmigheid is niet goed voor het vertrouwen van de burgers. Ook zou de overheid snel duidelijkheid moeten geven over de verdeling van de vaccins: welke groepen krijgen het vaccin als eerste en waarom? Hoe kan de samenleving goed geïnformeerd meepraten over die afwegingen? En zijn er geen mogelijkheden om burgers inspraak te geven bij die vaccinverdeling?
Voor iedereen
Corona is een mondiaal probleem dat je niet oplost door alleen het rijke Westen in te enten. De wereld moet de kennis over corona en het vaccin veel beter delen. Een mooi voorbeeld van het delen van kennis is COVAX. Dat is een platform van samenwerkende landen, met ook de EU, dat de ontwikkeling en productie ondersteunt van een groot aantal kandidaat-vaccins. De beschikbare doses worden eerlijk verdeeld over de deelnemende landen.
Het delen van kennis hoeft ook niet op gespannen voet te staan met de reflex van farmaceuten om vindingen te octrooieren. Nederland en de EU kunnen bijvoorbeeld meer openheid eisen als ze onderhandelen met farmaceuten. Ook kunnen ze bedingen dat de vaccins goedkoper zijn voor arme landen.
Kortom, we komen de crisis niet te boven door het vaccin centraal te stellen. Uitsluitend met een totaalpakket aan maatregelen, met vertrouwen in die maatregelen en met aandacht voor de zwakkeren in de wereld komen we uit de crisis.
Alleen écht samen krijgen we corona onder controle.
