Op deze digitale kwesties focusten ministeries en Kamerleden sinds 2017

In Opwaarderen zagen we dat met name kwesties als privacy en digitale veiligheid op de beleidsagenda’s van diverse ministeries stonden. Er was weinig aandacht voor een overkoepelende visie op de betekenis van digitalisering. In de periode 1 januari 2017 tot 30 juni 2018 is daar verandering in gekomen. Er staat nu een breed palet aan maatschappelijke en ethische kwesties op de agenda.

• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
• Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
• Ministerie van Justitie en Veiligheid
• Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
• Ministerie van Buitenlandse Zaken
• Eerste Kamer
• Tweede Kamer
• Europese Commissie
• Europees Parlement

Nationale agenda's 

Met het aantreden van het nieuwe kabinet zijn er in de eerste helft van 2018 diverse nationale agenda’s aangekondigd, waaronder in juni de overkoepelende nationale digitaliseringsagenda.

Ook in de tweede helft van 2018 zullen nog diverse nota’s verschijnen, onder meer over open source, horizontale privacy, mediawijsheid en AI in de rechtspraak.

In de gepubliceerde agenda’s vormen ethiek en grondrechten onderdeel van de beleidslijnen. Maatschappelijke en ethische kwesties zijn daarmee duidelijk op de nationale agenda gekomen. In de agenda’s benadrukt het kabinet dat de samenleving voor een transitie staat met positieve en negatieve kanten. En dat digitalisering niet meer slechts een zaak is voor de uitvoering, maar een onderwerp voor de bestuurstafel.

Privacy en digitale veiligheid

Ook vanaf 2017 is er op nationaal niveau veel aandacht voor privacy en digitale veiligheid. Op het gebied van privacy bestaat al lang wetgeving, en per 25 mei 2018 is de Europese Algemene verordening persoonsgegevens (AVG) in werking getreden.

Op het gebied van digitale veiligheid zijn veel nieuwe beleidsmaatregelen aangekondigd. Op dit terrein is de stap gemaakt van agendavorming naar beleidsbepaling. Zo is in Nederland de Cybersecuritywet aangenomen, is er voor het midden- en kleinbedrijf een Digital Trust Centrum opgericht om meer kennis en informatie te kunnen uitwisselen en is er een roadmap opgesteld voor veilige hard- en software, met concrete maatregelen om apparaten op het Internet of Things beter te beveiligen.

Verkenning van nieuwe thema’s

Nieuwe onderwerpen op de beleidsagenda zijn de verspreiding van desinformatie, invloed van digitalisering op democratie, de invloed van algoritmen, grondrechten, digitale vaardigheden en machtsverhoudingen. Hier bevindt de beleidsvorming zich nog in een verkennende fase. Het kabinet heeft op een breed gebied nieuwe onderzoeken aangekondigd, of het onderzoek is in uitvoering. Voorbeelden zijn onderzoek naar het gebruik van algoritmen binnen de overheid, onderzoek naar digitalisering van de democratie en onderzoek naar de betekenis van AI en de bescherming van publieke waarden.

Wettelijke kaders

Het kabinet kijkt op diverse plekken in hoeverre huidige wettelijke kaders voldoen, en of aanpassingen nodig zijn. Zo laat het kabinet onderzoeken in hoeverre het huidige mededingingsinstrumentarium nog voldoet. Ook wil het de relatie tussen blockchain en de wet onderzoeken, en bekijkt het bijvoorbeeld of versterking nodig is voor het wettelijk kader voor het uitvoeren en gebruiken van data-analyses.

Eerste en Tweede Kamer

Het Nederlandse parlement heeft veel aandacht voor privacy en digitale veiligheid. Daarnaast zijn ook nieuwe thema’s op de agenda van de Eerste en Tweede Kamer gekomen, zoals

• controle over technologie (inzicht in algoritmen); 
• rechtvaardigheid (discriminatie door algoritmen); 
• autonomie (over desinformatie, politieke microtargeting en keuzevrijheid); 
• en menselijke waardigheid en machtsverhoudingen (positie van deel- en klusplatformen, omstandigheden werknemers en macht van technologiebedrijven).

Via rondetafelgesprekken en deskundigenbijeenkomsten bouwen de Eerste en Tweede Kamer actief kennis op rondom nieuwe maatschappelijke en ethische digitaliseringskwesties. Bijvoorbeeld op het vlak van digitalisering en de rechtspraak, data-analyse of de deel- en kluseconomie.

Internationaal niveau

Ook bij de Europese Commissie staan digitalisering, en de maatschappelijke en ethische aspecten daarvan, nadrukkelijk op de agenda. Op basis van de Agenda Digital Single Market bereidt de Commissie hervorming voor van tal van juridische kaders, onder meer op het vlak van relaties tussen bedrijven en platformen, en op het gebied van consumentenrechten, geoblocking, auteursrecht, audiovisuele en mediadiensten, illegale content, privacy en digitale veiligheid.

Nieuwe onderwerpen voor de Commissie zijn verspreiding van desinformatie, aansprakelijkheidkwesties rondom nieuwe technologieën, en AI.

Verder vormen de data-economie en cybersecurity belangrijke prioriteiten van de Europese Commissie.

Foto Minister-president Rutte via Flickr