Samen kennis aanboren

Ultradiepe geothermie is aardwarmte gewonnen op een diepte van meer dan vier kilometer. Het kan een duurzaam alternatief zijn voor aardgas als fossiele brandstof. In het rapport Samen kennis aanboren, pleit het Rathenau Instituut voor een maatschappelijke dialoog waarin kennis, kansen, waarden en risico’s breed worden besproken.

Veertig procent van onze totale energievraag gebruiken we voor verwarming. Ultradiepe geothermie wordt gezien als een mogelijke bron van schone, hernieuwbare energie. Zowel landelijk als lokaal is er enthousiasme, maar er is ook nog veel onbekend. Er leven allerlei vragen bij de verschillende, ook kritische, belanghebbenden. Op verzoek van de provincie Noord-Brabant verkende het Rathenau Instituut de feitelijke stand van zaken en opvattingen van belanghebbenden hierover. 

Green Deal

De provincie Noord-Brabant werkt, onder meer via Green Deal Geothermie Brabant en de Green Deal Ultradiepe Geothermie, samen met andere partijen om meer kennis en ervaring te verkrijgen. De verkenning van het Rathenau Instituut, in samenwerking met TU Delft en Wageningen University & Research, brengt de kennis en voortschrijdende inzichten in kaart door middel van literatuuronderzoek en interviews met experts en belanghebbenden.

Uit de analyse blijkt dat betrokkenen de mogelijkheden van ultradiepe geothermie verder willen onderzoeken en bespreken. Nederland heeft nog geen ervaring met deze technologie en zowel het potentieel als de kosten/baten afweging zijn onzeker. Het Rathenau Instituut beveelt de provincie Noord-Brabant aan om de verschillende groepen bij elkaar te brengen en de vragen die leven verder te onderzoeken en de diverse belangen en waarden die een rol spelen te bespreken. Het zou daarbij onder meer moeten gaan over veiligheidsrisico’s en hoe hier op verantwoordelijke wijze mee om te gaan. Ook is een nadere verkenning van de kosten en baten van ultradiepe geothermie voor zowel de producent als afnemer gewenst. Op deze manier kan een gezamenlijk leerproces starten dat kan leiden tot besluiten waarvoor steun is vanuit de samenleving.

Bij voorkeur citeren als:
Smink M., J. van den Broek, T. Metze, E. Cuppen & R. van Est m.m.v. E. van de Grift & A. van Waes, Samen kennis aanboren - Verkenning van kennis en opvattingen over ultradiepe geothermie. Den Haag, Rathenau Instituut 2017

Het Rathenau Instituut doet de volgende aanbevelingen aan de provincie Noord-Brabant:

Begin op korte termijn een dialoog op provinciaal niveau

Gezien de bereidheid van het merendeel van de betrokkenen om de mogelijkheden van ultradiepe geothermie te verkennen, het gelijktijdig bestaan van veel vragen over verschillende aspecten van ultradiepe geothermie en de behoefte van veel betrokkenen aan maatschappelijk draagvlak beveelt het Rathenau Instituut aan om op korte termijn een dialoog te starten op provinciaal niveau. Wat betreft deelnemers kan als eerste gedacht worden aan de deelnemers van de Green Deal Geothermie Brabant, waar nodig aangevuld met andere relevante betrokkenen.

Besteed aandacht aan kennisopbouw én discussie over waarden en belangen

In de dialoog moeten zowel de kennisvragen als de verwachtingen, zorgen en waarden van de betrokkenen aan bod komen. De onderzoeksagenda moet mede op deze verwachtingen, zorgen en waarden gebaseerd zijn. Omdat niet alle vragen met extra kennis opgelost kunnen worden, is het verstandig afspraken te maken over een rechtvaardige verdeling van lusten en lasten.

Stel samen een onderzoeksagenda op

Gemeenschappelijke kennisopbouw is een belangrijk onderdeel van de dialoog. Daarom moeten de deelnemers in staat worden gesteld om gezamenlijk een onderzoeksagenda op te stellen. Experts die worden geraadpleegd moeten voor alle deelnemers acceptabel zijn.

Communiceer open en transparant

Wanneer een energietechnologie omgeven is door vragen en onzekerheden en er diverse partijen met verschillende perspectieven bij betrokken zijn, is het essentieel dat alle partijen kennis kunnen nemen van de gang van zaken. Dit is het geval bij ultradiepe geothermie.

Deel inzichten met andere overheden

Op lokaal niveau kunnen kennis en inzichten die de provincie opdoet gemeentelijke energie- en duurzaamheidsspecialisten helpen bij hun afwegingen, op landelijk niveau kan de provincie nuttige input leveren voor beleidsprocessen zoals STRONG en de Green Deal Ultradiepe Geothermie. Omgekeerd zou de provincie Noord-Brabant de eerste ultradiepe proefboring van Trias Westland in de provincie Zuid-Holland als pilot kunnen inzetten bij hun maatschappelijke dialoog.

Schep voorwaarden voor een vruchtbare dialoog

Het is essentieel dat de dialoog wordt ingebed in bestaande politieke en beleidsprocessen, dat de uitkomsten ervan open zijn, dat deelnemers het dialoogproces vormgeven en voorwaarden voor ultradiepe geothermie formuleren, dat vakkennis over dialoog beschikbaar is en er een onafhankelijke voorzitter is.