Tekstversie Praatplaat Digitale afhankelijkheid

Geïnteresseerd in de praatplaat, maar is de pdf of afbeelding niet toegankelijk genoeg? Hieronder volgt de tekstuele versie van de praatplaat Digitale afhankelijkheid in beeld

Afbeelding 1 ‘Signalen van toenemende afhankelijkheid van big tech’ – Rathenau Instituut 

Onderwijs 

Data & AI: Op scholen gebruiken leraren AI-tools zoals ChatGPT om lesmateriaal te maken of om leerlingen er mee te laten experimenteren. Leerlingen gebruik ze ook voor hun opdrachten. 

Software: Leraren gebruiken de digitale leeromgevingen van Microsoft en Google om lesmateriaal te beheren, toetsen af te nemen en met hun leerlingen te communiceren. 
Big tech-bedrijven werken steeds vaker samen met EdTech-bedrijven.  

Cloud: Scholen en EdTech-bedrijven maken gebruik van de clouddiensten van Microsoft, Amazon en Google. 

IOT & Apparatuur:  Leerlingen werken op Google Chromebooks, Microsoft laptops & Apple iPads. 

Wetenschap 

Data & AI : Big tech-bedrijven spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van AI-onderzoek en geven externe onderzoekers beperkte toegang tot de modellen die de bedrijven ontwikkelen. 

Software: Google Scholar beschikt volgens wetenschappers over de meest uitgebreide index aan wetenschappelijke artikelen. 

Cloud: Universiteiten leunen op clouddiensten van Microsoft, Google en Amazon voor onderzoek, onderwijs en ondersteunende activiteiten. 

Quote: “[we] zijn afhankelijk geworden van techbedrijven die medebepalen hoe wij kunnen samenwerken. Maar IT moet helpen, niet dwingen.” Wladimir Mufty, SURF 2024. 

Gezondheidszorg 

Data & AI : Ziekenhuizen zijn bezig met de integratie van generatieve AI in elektronische patiëntendossiers.  

Cloud: Medische dossiers van de patiënten van huisartsenpraktijken staan via softwarebedrijf Calculus op de servers van Amazon.  

IOT & apparatuur: Apple Watch en Fitbit (Google) helpen mensen om hun gezondheid te monitoren, maar ook om hartziekten te voorspellen en onderzoek te doen naar Parkinson.  Leveranciers voor medisch-technische hulpmiddelen, zoals Philips, Medtronic en Roche, maken gebruik van de clouddiensten van Amazon. 

Overheid 

Data & AI: Overheidsmedewerkers mogen generatieve AI-diensten onder voorwaarden gebruiken. 

Software: Overheidsorganisaties communiceren met hun burgers via Instagram en Facebook. 

Cloud: De Rijksoverheid, gemeenten, het parlement, toezichthouders en overheidsinstituten werken met de clouddiensten van Microsoft. 

Quote: “We beoordelen het cloudgebruik door het Rijk (…) als zorgelijk. De dienstverlening aan burgers en bedrijven en de continuïteit van het functioneren van de overheid lopen immers te veel risico. De mogelijke schade van verstoorde overheidsdienstverlening kan ons land en onze maatschappij ontwrichten.” Algemene Rekenkamer, 2025 

Nieuwsmedia en journalistiek 

Data & AI :Journalisten gebruiken AI-tools voor het maken van koppen, het vertalen van teksten en het schrijven van nieuwsbrieven.  Internationale nieuwsmedia stellen hun journalistieke werk ter beschikking aan grote AI-bedrijven. 

Software: Voor jongere generaties zijn sociale media en zoekmachines de belangrijkste toegangspoort tot nieuws, denk aan YouTube, Instagram, Snapchat en TikTok.  Het aandeel van de wereldwijde online advertentiemarkt is voor meer dan de helft in handen van Alphabet Inc (Youtube, Google) en Meta. 

Quote: “Het zijn platformen die bepalen wie een podium krijgt.” WRR, 2024” 

Afbeelding 2: Wat staat er op het spel?  

Dreiging van acute problemen: 

  1. Amerikaanse overheid kan toegang eisen tot systemen en data, 
  2. De afhankelijkheid van één partij maakt kwetsbaar voor hackers en uitval 
  3. Afhankelijkheid kan dienen als geopolitiek drukmiddel.  

 

Verlies van regie over kernprocessen: 

  1. Er is onvoldoende zicht op technologie 
  2. Technische kennis bij organisaties gaat achteruit  
  3. Controle over de werking van systemen neemt af 
  4. Het keuzeaanbod verschraalt 
  5. De onderhandelingsruimte is beperkt 

Geleidelijke koerswijziging van domeinen: 

Organisaties die kiezen voor big tech-diensten geven geleidelijk de controle over kernprocessen uit handen. Daardoor verschuift de regie over publieke domeinen langzaam maar zeker naar deze bedrijven, zonder dat daar bewust voor is gekozen. 

Wat kunnen we doen?  

Zie voor handelingsopties ons volledige onderzoek naar digitale afhankelijkheid: rathenau.nl/nl/digitale-afhankelijkheid 

 

de signalen van afhankelijkheid van big tech op een rij
De praatplaat zoals deze is gepubliceerd op de originele pagina. Illustratie: Rathenau Instituut.

Terug naar de originele pagina?

De praatplaat is gebaseerd op journalistieke en wetenschappelijke bronnen. Zie voor verantwoording: www.rathenau.nl/verantwoording-praatplaat 
De afbeelding is ook in hogere resolutie beschikbaar op de originele pagina van de praatplaat.