Desinformatie: zo werken clickbaitsites in Nederland
Om de aandacht van mensen te trekken en mensen naar hun site met advertenties te lokken, gebruiken websites verschillende technieken. Sommige strooien via allerlei kanalen clickbait (ofwel ‘klikaas’) over het internet uit, vaak sensationele berichten of misleidende koppen van zogenaamde nieuwsberichten, waar mensen argeloos op klikken en die hen doorgeleiden naar websites met veel advertenties.
Wat staat er in clickbait-berichten?
Er bestaan pagina’s die alleen maar berichten plaatsen om mensen met advertenties te confronteren: de clickbaitsites. Deze berichten hebben doorgaans ronkende titels gaan vaak over onderwerpen die veel mensen aanspreken, zoals beroemdheden, huismiddelen, alternatieve geneeswijzen, en ook nepnieuws.
Deze clickbaitsites zijn belangrijke verspreiders van desinformatieberichten. Het gaat vaak om verhalen die pijnlijk zijn op een persoonlijk niveau. De berichten zijn gemaakt met een minimum aan inspanningen, bijvoorbeeld door ze van een andere site te halen, via Google Translate te vertalen en de context wat aansprekender te maken voor Nederland. De links er naartoe worden verspreid via Facebook en mensen worden opgeroepen om deze zo veel mogelijk te delen.
Er komen steeds meer clickbaitsites bij, omdat mensen er gemakkelijk geld mee kunnen verdienen
Snelle groei aantal clickbaitsites
Omdat mensen op die manier gemakkelijk geld kunnen verdienen, komen er steeds meer clickbaitsites bij. Waren het er enkele tientallen in 2014, drie jaar later zijn het er al meer dan 200. De site Hoaxmelding maakt duidelijk dat de eigenaren vaak meerdere clickbaitsites hebben, die heel verschillend van inhoud kunnen zijn, bijvoorbeeld Facebookpagina’s met namen als: ‘Hoe word ik miljonair’, ‘Zwarte Piet Vermist’, ‘Hand in Hand’, ‘Gezocht’, ‘Stop Zinloos Geweld’, ‘Zwarte Piet Fan’, ‘4 en 5 mei’ en ‘Nederland en Zwarte Piet’.
Politici als verspreiders van nieuws uit dubieuze bronnen
Politici zijn op sociale media zelf ‘online redacteur’ van hun tijdlijn en maken eigen keuzes wanneer ze nieuwsberichten delen en becommentariëren. Daarmee kunnen ze stukken uit hun context halen en/of anders framen. Soms verspreiden politici berichten van twijfelachtige bronnen, zoals clickbaitsites.
Onderzoekers van de Utrecht Data School analyseerden welke politici bronnen met een twijfelachtige achtergrond delen. Ze vonden dat op Twitter zo’n 4,2% van de mediareferenties verwijzen naar een dubieuze bron en op Facebook 1,6%. Politici van (nieuw)rechtse partijen deelden vaker berichten afkomstig van dubieuze bronnen. Al met al geen hoge percentages.
Clickbait in verkiezingstijd
Uit de internationale media is vooral het voorbeeld van Macedonische jongeren bekend die tienduizenden euro’s verdienden met het beheren van websites die gericht waren op de Amerikaanse verkiezingen in 2016. Pro-Trump-websites bleken daarbij meer geld op te leveren dan pro-Clinton-websites. Commerciële motieven waren overigens de belangrijkste motivatie voor de producenten van desinformatie tijdens de laatste Amerikaanse verkiezingen.
In Nederland zijn de motieven achter de verspreiding van clickbait over het algemeen commercieel van aard , zoals ook bleek uit onze eigen analyse van desinformatieberichten in Nederland. Wat verder bleek uit onze analyse, is dat clickbaitberichten mensen op het verkeerde been kunnen zetten en/of politiek gekleurd zijn. Daarmee kan de verspreiding van clickbaitberichten wel degelijk maatschappelijke of politieke gevolgen hebben.
Lees het complete rapport Digitalisering van het nieuws