calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Regels voor het digitale mensenpark

Rapport
23 februari 2017
‘Telen’ en ‘temmen’ van de mens via kiembaan- modificatie en persuasieve technologie
Kiembaanmodificatie Persuasieve technologie Ethiek IT
Image
Dit essay stelt dat de huidige mens, vaak ongemerkt, elektronisch geteeld en getemd wordt. De afgelopen jaren is er wereldwijd een lappendeken aan regels ontwikkeld om opkomende technologieën die zo veel invloed op ons lichaam en gedrag hebben, in goede banen te leiden. De vraag is of alle regels ons wel voldoende beschermen.

Downloads

Downloads

Samenvatting

Ons DNA redigeren om erfelijke ziekten uit te bannen, lijkt dichtbij. Sturen op basis van digitale profielen gebeurt al op grote schaal. Maar is het wel verantwoord om het menselijk genoom te wijzigen? En hebben we zelf eigenlijk wel iets te zeggen over de manier waarop informatietechnologie ons gedrag beïnvloedt? De uitdaging voor politiek en samenleving is hoe we menselijke waardigheid en autonomie kunnen beschermen. Dit essay verkent de ethiek van het digitale mensenpark, waarin de mens steeds meer door technologie wordt geteeld en getemd. Met twee technologieën als uitgangspunt: kiembaanmodificatie en persuasieve technologie.

De titel van het essay verwijst naar de lezing 'Regeln für den Menschenpark' die de Duitse filosoof Peter Sloterdijk in 1999 hield. Sloterdijk riep op tot het opstellen van gemeenschappelijke regels voor het mensenpark die ervoor moeten zorgen dat de mensheid in toom gehouden ofwel 'getemd' wordt.

 

Bij voorkeur citeren als:
Rinie van Est, Jelte Timmer, Linda Kool, Niels Nijsingh, Virgil Rerimassie & Dirk Stemerding (2017), Regels voor het digitale mensenpark. ‘Telen’ en ‘temmen’ van de mens via kiembaanmodificatie en persuasieve technologie. Den Haag, Rathenau Instituut.

Aanbevelingen

De afgelopen halve eeuw is het debat over telen en temmen van mensen via respectievelijk genetische modificatie en informatietechnologie meer en minder heftig gevoerd. Dit leidde tot een wereldwijde lappendeken aan beleid en regelgeving. In sommige landen is bijvoorbeeld het experimenteren met menselijke embryo’s of het klonen van dieren verboden, terwijl andere landen daar juist voordeel uit willen halen.

Er zijn dus wel regels voor het digitale mensenpark, maar ze doen niet voldoende recht meer aan de complexe maatschappelijke en ethische vraagstukken, waarmee de nieuwe technische mogelijkheden voor het temmen en telen van mensen ons confronteren. We zouden verder na moeten gaan denken en debatteren over de morele codes voor het digitale mensenpark. Bij het ontwikkelen van een morele code gaat het daarbij steeds om het vinden van de balans tussen individuele en collectieve waarden.

Bij kiembaanmodificatie domineren tot nu toe de volgende waarden:

  • het menselijk genoom als gemeenschappelijk erfgoed
  • het recht van het ongeboren kind op een open toekomst; en
  • het vermijden van commercialisering van het genoom.

De laatste paar jaar zien we echter een kentering. Zo pleiten Europese organisaties van genetici en embryologen voor het opheffen van het verbod op kiembaanmodificatie en de mogelijkheid om menselijke embryo’s te kweken voor wetenschappelijk onderzoek met als uiteindelijk doel het uitbannen van erfelijke ziekten.

Op het gebied van informatietechnologie en privacy staat het mensenrecht om met rust gelaten te worden sterk onder druk. De laatste tien jaar zien we de opkomst van ondoorzichtige systemen – algoritmen - die niet alleen gegevens verzamelen en opslaan, maar die gegevens ook gebruiken om profielen te ontwikkelen en via persuasieve technologie onze attitude en ons gedrag te beïnvloeden. Die systemen tasten de autonomie, de keuzevrijheid en de menselijke waardigheid aan en dwingen ons om verder te denken dan regels voor de bescherming van persoonsgegevens.