Chinese borden
Samenvatting
In dit rapport presenteren we een gedetailleerde analyse van hoe het universitair onderzoek in Nederland wordt gefinancierd. Het rapport is gebaseerd op de analyse van de begrotingen en financiële jaarverslagen van de overheid en van onderzoeksorganisaties. Daarnaast gebruikten we de enquêtes onder decanen van universiteiten en onder KNAW-leden en DJA-leden die we eerder hielden voor ons rapport 'De ontwikkeling van vakgebieden in Nederland'.
Competitieve financiering
Ons rapport laat zien dat het budget van Nederlandse universiteiten voor een veel groter deel bestaat uit competitieve projectfinanciering dan blijkt uit de officiële cijfers. Subsidieverstrekkers, zoals EU en NWO, vergoeden meestal maar een deel van de totale kosten van een onderzoeksproject. Het andere deel moeten de universiteiten zelf bijleggen, het zogeheten matchen. Dat doen zij door middelen uit de eerste geldstroom waarmee onderwijs, onderzoek en de verdere universitaire infrastructuur betaald worden, in te zetten voor het eigen aandeel in de financiering van de toegekende projecten.
Wetenschapsbeleid en faculteit
Bovenstaand mechanisme dwingt tot keuzes op het niveau van de faculteit, omdat daar de externe financiering binnenkomt. Op de faculteiten krijgt het wetenschapsbeleid uiteindelijk zijn vorm. De verschillen tussen de faculteiten zijn echter groot. Daardoor heeft de variatie aan beleidsmaatregelen waar faculteiten mee te maken hebben overal een ander effect.
Verschil in perspectief
De onvermoede manier waarop geldstromen en beleidsmaatregelen op elkaar in grijpen laat ook grote verschillen ontstaan tussen het perspectief van de beleidsmaker en die van de onderzoeker. De situatie van individuele onderzoekers kan sterk verschillen.
Conclusies van het onderzoek
- De decanen vervullen een sleutelrol in het afstemmen van verschillende financieringsvormen en beleidsmaatregelen.
- De verschillen in beleidseffecten binnen vakgebieden zijn vrijwel even groot als tussen vakgebieden.
- De competitieve druk in de financiering door onder andere de toename van Europese financiering en de daarmee toenemende matchingsdruk is veel groter dan die lijkt te zijn volgens de verhouding tussen de eerste en de tweede geldstroom.
Chinese borden
Chinese borden is een circus-act waarbij de jongleur probeert zo veel mogelijk bordjes op buigzame stokken te laten balanceren. Dat was het beeld dat zich bij de onderzoekers opdrong naar aanleiding van de survey onder de decanen. Wetenschapsbeleid lijkt in de eerste plaats een zaak van twee partijen: de overheid en de onderzoeker. Tussen overheid en de onderzoeker zijn echter een groot aantal beleidsmaatregelen en verdelingsmechanismes gecreëerd die binnen de universiteit samen komen. In de praktijk zijn het met name de decanen die met grote inspanning en aandacht de borden draaiende weten te houden.
We hopen dat ons rapport leidt tot een nieuw en beter begrip tussen onderzoekers en beleidsmakers waardoor de facultaire borden soepel blijven draaien.
Bij voorkeur citeren als:
Elizabeth Koier, Barend van der Meulen, Edwin Horlings en Rosalie Belder, Chinese borden - Financiële stromen en prioriteringsbeleid in het Nederlandse universitaire onderzoek. Den Haag, Rathenau Instituut 2016
Conclusie
- De decanen vervullen een sleutelrol in het afstemmen van verschillende financieringsvormen en beleidsmaatregelen.
- De verschillen in beleidseffecten binnen vakgebieden zijn vrijwel even groot als tussen vakgebieden.
- De competitieve druk in de financiering door onder andere de toename van Europese financiering en de daarmee toenemende matchingsdruk is veel groter dan die lijkt te zijn volgens de verhouding tussen de eerste en de tweede geldstroom.