Eerlijk delen

Waarborgen van publieke belangen in de deeleconomie en de kluseconomie

Digitalisering

Rapport

Downloads

Eerlijk delen 1500x400.jpg

In de deel- en kluseconomie moeten maatschappelijke belangen beter beschermd worden. Dit vraagt om beleid dat de positieve effecten stimuleert en de negatieve effecten beperkt. Dat blijkt uit dit rapport.

Auteurs

De deeleconomie genereert werkgelegenheid, stimuleert ondernemerschap en innoveert bestaande sectoren. Maaltijdbezorgers vinden restaurants via Deliveroo, schoonmakers vinden opdrachtgevers via Helpling. En andersom. Online platforms verbinden steeds meer mensen met elkaar. Tegelijkertijd zet de opkomst van online deelplatformen publieke waarden onder druk, zoals consumentenbescherming, openbare orde en privacy. In de deeleconomie dienen maatschappelijke belangen beter beschermd te worden.

Dreiging monopolievorming

Het aantal Nederlanders dat gebruik maakt van deelplatformen (Airbnb, SnappCar), klusplatformen (Uber, Helpling) en tweedehands-platformen (Marktplaats) is in drie jaar verviervoudigd. In 2016 ging het om bijna een kwart van de bevolking. Deelplatformen beginnen kleinschalig maar hebben de natuurlijke neiging zich te ontwikkelen tot monopolie. Ze functioneren immers beter naarmate meer mensen deelnemen en hun gegevens delen. Juist die snelle ontwikkeling in schaalgrootte zet druk op bestaande publieke waarden. Er zijn onvoldoende waarborgen voor een gelijk speelveld tussen burgers die hun diensten aanbieden via platformen en reguliere aanbieders zoals hotels, restaurants, schoonmaakbedrijven en taxicentrales.

Het rapport doet een aantal concrete aanbevelingen. Ten eerste zou de overheid de juridische status van deel- en klusplatformen moeten verhelderen. Verder zou de overheid een derde, vertrouwde partij, kunnen aanstellen voor het toezicht op een platform, op een manier die de privacy van deelnemers waarborgt. Tot slot zou gestimuleerd moeten worden dat beoordelingen op platformen betrouwbaar en meeneembaar zijn.

 

Bij voorkeur citeren als:
Frenken, K., A. van Waes, M. Smink & R. van Est, Eerlijk delen - Waarborgen van publieke belangen in de deeleconomie en de kluseconomie. Den Haag, Rathenau Instituut, 2017.

Deel- en klusplatformen hebben positieve effecten op het gebied van welvaart, werkgelegenheid, ondernemerschap, sociale cohesie en voor het milieu. Publieke belangen die onder druk komen te staan zijn: een gelijk speelveld, belastingheffing, consumentenbescherming, tegengaan van discriminatie, openbare orde, platformonafhankelijkheid, tegengaan van monopolisering en bescherming van privacy en autonomie. Het Rathenau Instituut biedt met dit rapport een leidraad voor het politieke debat en de beleidsvorming.

  • Ten eerste zou de overheid de juridische status van deel- en klusplatformen moeten verhelderen.
  • Verder zou de overheid een vertrouwde derde partij kunnen aanstellen voor toezicht op het platform, op een manier die de privacy van burgers waarborgt.
  • Tenslotte zou gestimuleerd moeten worden dat beoordelingen op platformen betrouwbaar en meeneembaar zijn: gebruikers zouden hun reputatiedata mee moeten kunnen nemen naar andere platformen.

Veelgestelde vragen

Het Rathenau Instituut werkte samen met de Universiteit Utrecht. Het onderzoek sluit aan bij de vraag hoe we de mogelijkheden die digitalisering biedt in goede banen kunnen leiden. Digitalisering is een van de drie speerpunten in het werkprogramma 2017/2018 van het Rathenau Instituut. In maart 2017 publiceerde het Rathenau Instituut al het rapport ‘Opwaarderen’ over het borgen van fundamentele rechten in het digitale tijdperk.

In het onderzoek baseerde het Rathenau Instituut zich op academische literatuur om de deel- en kluseconomie als fenomeen te beschrijven. Daarnaast waren er vijf case studies die aan de hand van interviews de ervaringen in de praktijk onderzochten: Helpling (schoonmakers), Uberpop (onderdeel van Uber, inmiddels in Nederland verboden), Airdnd (thuisrestaurants, inmiddels hernoemd ‘Sharednd’), Airbnb (huizendeelplatform) en SnappCar (autodeelplatform). De centrale onderzoeksvraag was hoe belangen en rechten van burgers, consumenten en werknemers in de nieuwe economie veiliggesteld kunnen worden/blijven.

De nieuwe klus- en deeleconomie hebben positieve effecten, of kunnen die hebben, op het gebied van welvaart, werkgelegenheid, ondernemerschap, sociale cohesie en voor het milieu. Maar er zijn ook belangen die onder druk komen te staan, de zogenoemde publieke belangen: een gelijk speelveld, belastingheffing, consumentenbescherming, tegengaan van discriminatie, openbare orde, platformonafhankelijkheid, het tegengaan van monopolisering en bescherming van privacy en autonomie. Met dit rapport biedt het Rathenau Instituut een leidraad voor het politieke debat en de beleidsvorming.