calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Mensen uit Zuid-Holland en Zeeland in dialoog over digitalisering

terugblik
14 maart 2025
Digitale toekomst

De gesprekken werden gevoerd aan ronde tafels onder begeleiding van medewerkers van het Rathenau Instituut. (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)

Image
Mensen aan ronde tafels.
Vijftig mensen uit Zuid-Holland en Zeeland spraken op 2 februari over de impact van digitalisering op sociale relaties. Ze ontdekten daarbij onder andere de kracht van dialoog in een verdeelde wereld.

In het kort:

  • Onderzoekers van het Rathenau Instituut spreken met groepen burgers om hun ideeën en wensen te verkennen voor de digitale samenleving van de toekomst.
  • De focus van de eerste gesprekken ligt op de toekomst van sociale relaties.
  • De analyse van de resultaten volgt nadat er meer gesprekken hebben plaatsgevonden.

'Mijn mening stel ik niet bij. Die is sterk en uitgesproken, daar sta ik om bekend. Maar na vandaag snap ik wel dat mensen ergens echt anders naar kunnen kijken, en zie ik ook hún kant.' Zo vatte een deelnemer de impact samen van het tweede burgerpanel binnen het Dialoogprogramma digitale toekomst van het Rathenau Instituut. Begin februari 2025 kwamen vijftig deelnemers uit Zuid-Holland en Zeeland samen bij het Rotterdamse debatpodium Arminius om te praten over de invloed van digitale technologie op sociale relaties. Tijdens de bijeenkomst werd de kracht van de dialoog in een verdeelde wereld heel tastbaar.

Meer overeenkomsten dan verschillen

De diverse groep van deelnemers aan het burgerpanel wisselden niet alleen inhoudelijk interessante gedachten en perspectieven uit, maar maakten ook écht contact. De deelnemers gunden elkaar ruimte om verschillende standpunten in te nemen. Ze ontdekten daarbij dat er veel meer overeenkomsten zijn dan vooraf gedacht.

De gesprekken werden gevoerd aan ronde tafels onder begeleiding van medewerkers van het Rathenau Instituut. Elke tafel sprak eerst over de kernwaarden die zij belangrijk vonden bij de onderwerpen: liefde & intimiteit, vriendschap, huishoudens & familie, en dood & afscheid. In de middag koos elke tafel een van deze vier onderwerpen, om vanuit de gekozen waarden na te denken over het uiten van zorgen en wenselijke toekomsten.

De dialogen verliepen vanuit concrete vragen zoals: hoe stel je je een toekomst voor waarin digitale technologie positief bijdraagt aan liefdesrelaties? Welke belangrijke waarden binnen vriendschap of familie komen mogelijk onder druk te staan door digitalisering? Welke waarden worden juist versterkt? Wat willen we van de technologie? Wat zijn risico’s? Wat zijn belangrijke randvoorwaarden? 

De menselijke maat als leidraad

Aan alle dialoogtafels bleek het vrij eenvoudig om risico’s en angsten rondom technologie te benoemen. Veel moeilijker was het benoemen van kansen op vragen als waar helpt digitalisering bij het onderhouden van liefdesrelaties? Of waar is digitalisering een steun bij rouwverwerking?

Deelnemers uitten hun zorgen over de snelheid waarmee technologie zich ontwikkelt en hoe dit kan leiden tot vervreemding tussen mensen. Ook ervaren ze weinig grip: 'Technologie geeft ons controle over alles, behalve over technologie', zo verwoordde een deelnemer het. En de steeds dominantere rol van de smartphone noemde een andere deelnemer 'de vooruitgang van de achteruitgang'. Waar veel deelnemers aan het burgerpanel op uitkwamen, is dat digitalisering vooral niet de overhand moet krijgen binnen ons contact met dierbaren. De menselijke maat moet voorop staan.

Deelnemers waren het erover eens dat kernwaarden als vertrouwen, betrouwbaarheid en authenticiteit, en ook medeleven, waardigheid en respect centraal moeten blijven staan als het gaat over sociale relaties. Binnen de vier thema’s liefde & intimiteit, vriendschap, huishoudens & familie, en dood & afscheid werd herhaaldelijk benadrukt dat technologie nooit de kern van menselijke relaties mag overnemen.

Over het Dialoogprogramma digitale toekomst

Het burgerpanel in Rotterdam was het tweede burgerpanel binnen het meerjarige dialoogprogramma van het Rathenau Instituut over de toekomst van de digitale samenleving. De eerste dialoog was in Groningen. Andere provincies volgen. In de eerste reeks dialogen staat het thema sociale relaties centraal. Later komen andere thema's aan bod, zoals democratie en gemeenschap, en de leefomgeving. De inzichten uit de burgerpanels worden aan het einde van ieder thema gedeeld met beleidsmakers en politici. Dat gebeurt onder meer met kennissessies en workshops. De inzichten vormen een waardevolle basis om toekomstig beleid af te stemmen op de behoeften van de samenleving en om mogelijke uitdagingen vroegtijdig aan te pakken.

Bekijk het beeldverslag hieronder:

Twee personen doen de tech-expo
De toekomst overkomt ons niet zomaar, die maken we samen. Dat was de centrale boodschap die de deelnemers bij de start meegekregen. Voor een goed beeld van wat er te kiezen valt als het gaat over de inzet van digitale technologie bij sociale relaties bezochten de deelnemers in de ochtend een kleine tech-expo. Daar deden ze kennis en ervaring op met opkomende digitale toepassingen zoals kunstmatige intelligentie en augmented reality. (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)
Mensen hangen kaartjes aan een waslijn
De deelnemers reflecteerden op ethische kwesties, zoals: Mogen je nabestaanden een digitale kloon van je maken, als jij er niet meer bent? Is het oké om huisgenoten digitaal te volgen (tracken) en altijd te weten waar zij zijn? Hoe zou het zijn als een slim algoritme je kon vertellen wie voor jou de ware is? Of als je dankzij AI nooit meer eenzaam hoeft te zijn? (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)
Man staat voor flipover
Het burgerpanel werd afgesloten met gesprekken over wat de deelnemers hopen dat de toekomst brengt als het gaat over digitalisering en sociale relaties binnen vier specifieke deelthema’s: liefde & intimiteit, vriendschap, huishoudens & familie, en dood & afscheid. Dat leverde een landschap aan verschillende perspectieven op die werden samengevat in visuele verslagen. (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)
Zijaanzicht van zaal met mensen aan tafels die kijken naar wit scherm
Enkele treffende uitspraken van de deelnemers: 'Ik hoop dat als ik straks oud ben en minder mobiel, technologie me helpt verbonden te blijven met mijn vrienden en familie, zonder me eenzaam te voelen.' / 'Ik wil niet in een wereld leven waarin ik over vijftien jaar moet twijfelen of een bericht van een vriend echt is of niet.' / 'Ik hoop dat digitalisering juist helpt om intimiteit, loyaliteit en respect binnen relaties te versterken.' (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)
Mensen aan een tafel die naar elkaar luisteren
Met het dialoogprogramma brengt het Rathenau Instituut in kaart welke waarden burgers belangrijk vinden en waar mogelijke spanningen ontstaan in een digitale context. Ook geven de burgerpanels een beeld van de opvattingen van burgers over de verantwoordelijkheid van bedrijven, overheid en wetenschap voor de verantwoorde inzet van digitale technologie. (Foto: Rathenau Instituut/Marit de Jong)
Visuele verslagen
Tijdens de dag maakten tekenaars visuele verslagen. (Illustraties: collectief van tekenaars voor Futerra)

Heb jij een tip voor een locatie in Noord-Holland, Utrecht, Flevoland of Friesland waar we echt langs moeten gaan met onze lokale dialogen over digitalisering en de democratische samenleving? We zoeken vooral naar mensen voor wie het lastig kan zijn om deel te nemen aan het publieke debat.
Stuur ons dan een mail

Lees meer over het Dialoogprogramma digitale toekomst: