Kennis voor beleid in beeld

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is sterk afhankelijk van de kennis en expertise die buiten het ministerie worden ontwikkeld en onderhouden. Denk aan ingenieurs die weten hoe bepaalde sluizen werken, en organisaties die ervaring hebben opgebouwd op het gebied van spoorveiligheid.

Veel van de beleidsdossiers kernmerken zich als wicked problems, waarbij zowel technische als sociale inzichten van belang zijn en experts en stakeholders uit de samenleving van mening kunnen verschillen, zowel over de vraag als over de mogeljke antwoorden.

Kennis ligt niet kant en klaar 'op de plank'

Deze kennis ligt niet kant en klaar ‘op de plank’. Vaak is het nodig om bestaande en nieuwe kennis (opnieuw) te combineren met andere kennis. Hiervoor is per beleidsterrein of ‘dossier’ coördinatie nodig, en samenwerking tussen diverse kennisorganisaties en experts op dat terrein – en steeds meer ook met burgers. Het is aan het ministerie van IenW om ervoor zorgen dat dit goed gebeurt.

Daarvoor heeft het ministerie een aanpak nodig, die risico’s in beeld brengt: Welke kennis is nodig? Welke is beschikbaar? Stellen we de juiste vragen, ook met het oog op de toekomst? Dit rapport laat zien welke aanpak hiervoor geschikt is.

Een methode om kennis voor beleid in beeld te brengen

Het beschrijft de systematiek die is ontwikkeld op verzoek van de directie Kennis, Innovatie en Strategie (KIS) van IenW. Drie cases uit diverse beleidsdomeinen werden onderzocht om tot aanbevelingen te komen voor een methode die ‘kennis voor beleid’ in beeld kan brengen:

1. de spoorsector;
2. de circulaire economie; en
3. het IJsselmeergebied.

Deze methode zorgt ervoor dat de directie KIS, met partners binnen en buiten IenW, strategische vragen kan stellen voor het huidige en toekomstige beleid, en dat ze onderzoek kan uitzetten om deze vragen te beantwoorden.

Stap voor stap knelpunten vaststellen en risico's aanpakken

Waar zitten in deze kennisecosystemen de risico’s op verlies van kennis? En waar moet nieuwe kennis worden ontwikkeld? Om daarachter te komen, zijn eerst een korte deskstudie en enkele voorbereidende gesprekken nodig, met experts binnen en buiten het ministerie. Dit leidt tot een startnotitie voor een bijeenkomst met experts op het betreffende terrein. In deze bijeenkomst wordt een gestructureerde aanpak gebruikt om stap voor stap knelpunten vast te stellen en deze risico’s met betrekking tot kennis aan te pakken.

Deze bijeenkomst moet inhoudelijk en organisatorisch goed worden voorbereid en opgevolgd. Dit rapport biedt daartoe een reeks suggesties, van leidende vragen die gesteld kunnen worden tijdens de sessie, tot een draaiboek en formulieren om te gebruiken tijdens de expertsessies.

Deze methode kan ook gebruikt worden door andere overheidsorganisaties die met deze uitdaging te maken hebben en hun ‘kennis voor beleid’ in beeld willen krijgen.
 

Bij voorkeur citeren als:
Deuten, J. en L. van Drooge (2018). Kennis voor beleid in beeld – Een methode voor het analyseren van knelpunten en issues en het opstellen van handelingsopties. Den Haag: Rathenau Instituut

Hoe kan een ministerie knelpunten en risico’s opsporen in de kennis voor beleid en er oplossingen voor vinden? Daarvoor presenteert dit rapport een methode in vier stappen:

1. Inhoudelijke voorbereiding expertbijeenkomst
   1. Overleg met ‘dossiereigenaar(s)’ in beleidsdirectie
   2. Deskstudie
   3. Identificeren van sleutelpersonen om te interviewen
   4. Interviews organiseren en afnemen
   5. Startnotitie schrijven
2. Organisatorische voorbereiding expertbijeenkomst
   1. Vastleggen tijdstip & locatie
   2. Regelen hulpmiddelen, catering, etc.
   3. Deelnemers aan de expertbijeenkomst identificeren
   4. Deelnemers aan de expertbijeenkomst uitnodigen en informeren
3. Uitvoering van de expertbijeenkomst
   1. Sessie 1: analyse van knelpunten en issues
   2. Sessie 2: ontwikkelen van handelingsperspectieven
4. Rapportage
   1. Verslag van de expertbijeenkomst
   2. Vervolgstappen