Veelgestelde vragen
Hierover zijn de meningen verdeeld. Een geruchtmakend Amerikaans rapport uit 2015 voorspelde dat bijna de helft van de Amerikaanse werkgelegenheid de komende twintig jaar in het geding komt door de vervanging van menselijke arbeid door robotisering en automatisering. De onderzoekers combineerden inzichten uit de arbeidseconomie en computertechnologie om in te schatten in hoeverre banen te robotiseren of te automatiseren zijn. Onderzoek door de OESO in 2016 komt tot een veel lager percentage banen dat bedreigd wordt door robotisering en automatisering. Zowel in de Verenigde Staten (9%) als in Europa en Nederland (10%).
Digitalisering en robotisering kun je maar heel specifiek inzetten voor repetitief of administratief werk. Op basis van de databron uit het Amerikaanse onderzoek valt te stellen dat ook bij “hoog-risico” beroepen bijna altijd een aanzienlijk deel van de taken niet gemakkelijk te automatiseren is.
Daarnaast is de invoering van nieuwe technologieën een traag proces, door economische, juridische en maatschappelijke obstakels. Ook kunnen werknemers zich aanpassen aan veranderende omstandigheden, waardoor zij niet werkloos hoeven te worden, en zijn er kansen voor meer banen juist door technologische ontwikkelingen. Wel is er reden tot zorg over het aanpassingsvermogen van laagopgeleiden aan deze nieuwe technologische ontwikkelingen. Dé uitdaging voor de toekomst zal zijn om deze groep (om) te scholen en maatregelen te treffen om stijgende ongelijkheid tussen opleidingsniveaus tegen te gaan.
Zowel het World Economic Forum als de OESO geven aan dat Nederland juist één van de landen is die kan profiteren van nieuwe technologieën. Nederland staat op een vierde plek in de wereld (na Finland, Singapore en Zweden) als het gaat om de kwaliteit van de digitale infrastructuur en de vaardigheid om informatietechnologie te gebruiken. De OESO geeft aan dat Nederland geschikt is voor innovatie vanwege de hoogopgeleide beroepsbevolking en de kwaliteit van het onderwijs. Het Nederlands bedrijfsleven behoort tot de wereldtop als het gaat om innovatie, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het aantal patentaanvragen.
Het accent op enkel het verdwijnen van banen verandert in een veel genuanceerdere blik bij nieuwe onderzoeken die gedaan zijn op de Nederlandse arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door het Rathenau Instituut, de WRR en KVS. Niet alles wat technisch mogelijk is, wordt ook ingevoerd. Bedrijfsspecifieke kenmerken zijn van invloed op de beslissing om wel of niet te automatiseren.
Uit een lopend onderzoeksproject van de Erasmus Universiteit in Rotterdam blijkt dat het Nederlandse bedrijfsleven relatief terughoudend is bij automatisering en robotisering. Twintig procent van hen zet nieuwe technologie in, maar minder dan één procent werkt met robots.
Deze dataset bevat een groot aandeel eenmanszaken, kenmerkend voor de Nederlandse economie. Dit zou de resultaten kunnen vertekenen, aangezien zzp’ers vaak niet de middelen hebben om nieuwe technologie aan te schaffen. Ook nadat deze bedrijven uit de dataset zijn verwijderd, stijgt het aandeel bedrijven dat gebruik maakt van robotisering tot ‘slechts’ een kleine 2%.
Ja, software wordt steeds belangrijker. Digitale technologie verandert niet alleen hoe we werken maar ook wat we uiteindelijk maken en leveren. Zo ontstaan nieuwe markten en mogelijkheden van dienstverlening. Software wordt hierbij de kern van steeds meer bedrijven.
Bij digitale innovatie denken ondernemers nog vooral aan het automatiseren van routinematige processen. Onterecht, want de hele manier waarop een organisatie geld verdient, verandert erdoor. Dus ook werkprocessen en marktkansen.
De verandering en nieuwe kansen liggen vaak in onverwachte hoek en zijn niet altijd direct herkenbaar. Zo ontwikkelt een Delftse robotproducent een ‘hand’ die fruit en groente kan plukken. Tijdens het proces blijkt dat de werkelijke marktwaarde niet in de robothand zelf ligt maar in de software voor de aansturing van die robothand; om paprika, of tomaten te plukken bijvoorbeeld.
Dit rapport gaat uitgebreid in op het belang van het betrekken van werknemers bij een innovatieproces. Dat is cruciaal voor succes.
De introductie van robottechnologie bij de bagageafhandeling op Heathrow mislukte bijvoorbeeld omdat het personeel niet betrokken werd in het proces en zich bedreigd en miskend voelde. Schiphol daarentegen betrok zijn werknemers vanaf het begin wel in een vergelijkbaar veranderingsproces, en boekte daarbij uiteindelijk succes.