calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Herschept: een podcast over de synthetische cel

Artikel
23 juni 2021

Illustratie door Mies Loogman & Catalina Balcázar

Image
Illustratie van twee personen tegenover elkaar - Herschept de Podcast

In de podcastserie ‘Herschept’ onderzoekt designer Mies Loogman ontwikkelingen rondom de creatie van een synthetische cel. In drie afleveringen neemt ze de luisteraar mee in haar zoektocht naar antwoord op vragen als: wat is een synthetische cel eigenlijk en op welke manier kunnen we de invloed van kunstmatig leven tastbaar maken? Wanneer en hoe gaan we hierover met elkaar in gesprek? De designer vertelt over het inkijkje dat ze kreeg in de onderzoekswereld en de rol die ze kan spelen om verschillende werelden met elkaar te verbinden.

In het kort:

  • Het Rathenau Instituut doet onderzoek naar de synthetische cel en doet al jaren onderzoek naar wat moderne biotechnologie of synthetische biologie wordt genoemd, het ontwerpen van leven.
  • In de podcastserie ‘Herschept’ onderzoekt designer Mies Loogman hoe de mens met het maken van een synthetische cel het leven herschept. Wat moeten we ons bij een synthetische cel voorstellen, waarom willen we dit, en wat betekent het voor de samenleving?
  • De trailer van de podcastserie is op deze pagina te beluisteren. De gehele serie gaat in het najaar van 2021 in première op de website van het Rathenau Instituut.

Wereldwijd is er een ontwikkeling gaande waarin multidisciplinaire netwerken van wetenschappers bouwen aan de eerste synthetische cel, een levende cel gemaakt in het lab. Het Nederlandse consortium Building-a-Synthetic Cell (BaSyC) is een van die groepen. Het Rathenau Instituut en het Future Panel on Synthetic Life organiseren binnen dit project reflectie en maatschappelijk debat. Wat betekent dit onderzoek? Welke maatschappelijke, ethische of juridische consequenties heeft het? 

Het BaSyC consortium bestaat uit zes onderzoeksinstituten, die tien jaar lang hun kennis en krachten bundelen om vanuit moleculen (een bottom-up-aanpak) een kunstmatige cel te bouwen. Het onderzoek moet inzicht geven in de manier waarop leven ‘werkt’. Wanneer gaat deze cel functioneren en bijvoorbeeld zichzelf repliceren?

Via het Future Panel on Synthetic Life organiseert het Rathenau Instituut dialoog tussen veertien internationale experts uit natuur- en sociale wetenschappen, ethici en communicatiewetenschappers over de urgente vragen die de techniek oproept. Want: wie heeft er straks zeggenschap over, kun je dit ‘leven’ patenteren en welke gevolgen kan dit hebben voor de samenleving? Heeft deze vorm van leven ‘rechten’ en kunnen we de onderweg opgedane kennis inzetten voor een eerlijke en duurzame samenleving? 

In het najaar van 2021 presenteren we de uitkomsten van het panel in de vorm van een paper met agendapunten voor het academische, politieke en publieke debat over de maatschappelijke betekenis van de kennis die het onderzoek naar de synthetische oplevert. 

Mies Loogman

Over Mies Loogman

Mies Loogman studeerde in 2017 af aan de Design Academy in Eindhoven en ontwikkelde de ‘Gene Machine’, een speelse installatie over groente en fruit en allerlei vormen van veredeling en genetische modificatie. Als dochter van een bloemkoolveredelaar was Loogman zich van jongs af aan al bewust dat er veel nuances en verhalen schuilgaan achter de veredeling van voedsel. De machine stimuleert het debat hierover. Mies Loogman ontwikkelt op dit moment samen met het Rathenau Instituut een podcastserie over het onderzoek naar de synthetische cel, die de passende titel  ‘Herschept’ meekrijgt. 

Luister naar de podcast via Springcast

Hoe ontstond het idee om samen met het Rathenau Instituut een project te ontwikkelen over de synthetische cel?
‘Met de ‘Gene Machine’ had ik mij verdiept in biotechnologie. Voor dit project werkte ik onder andere samen met Wageningen University & Research (WUR). Zij keken mee en hielpen me zowel bij het vinden van informatie als het controleren daarvan. Het is waardevol als onderzoekers en creatieve makers op die manier met elkaar optrekken. Voor ‘Herschept’ hebben het Rathenau Instituut en ik op soortgelijke wijze samengewerkt. Daarbij gaat het onderwerp van de synthetische cel eigenlijk nog een stap verder dan biotechnologie. Het gaat over het maken van onderdelen voor een geheel nieuwe levensvorm, en het opbouwen daarvan. Dat wekte mijn nieuwsgierigheid.'

Wist je al iets over het onderwerp toen je begon?
'Het was onbekend terrein en dus heb ik me helemaal ondergedompeld in alle informatie die ik tot mijn beschikking had. Gedurende een jaar las ik ingewikkelde artikelen en boeken, luisterde ik naar interviews en nam ik deel aan bijeenkomsten van het Future Panel on Synthetic Life. Dit Future Panel is opgericht met het doel om de maatschappelijke, ethische en beleidsmatige vragen die spelen rondom de synthetische cel op internationaal niveau te bespreken.Tijdens mijn zoektocht kwam ik voortdurend tot de ontdekking dat het onderwerp toch weer anders in elkaar steekt dan ik oorspronkelijk dacht. Ik vind het leuk om zo ‘ontwerpend te onderzoeken’. Daarbij werk ik graag hands-on, door naar een lab of universiteit te gaan en de praktijk van onderzoekers zelf te zien. Door corona kon dat helaas niet altijd.’

Hoe zou je na je zoektocht de synthetische cel omschrijven?
‘Een cel is de kleinste levende eenheid van een organisme. Met ‘synthetisch’ wordt aangegeven dat de cel niet-natuurlijk is, kunstmatig. Het lastige is dat je de synthetische cel niet eenduidig kunt omschrijven; iedereen blijkt een eigen interpretatie te hebben. Natuurwetenschappers zien de synthetische cel in elk geval als een cel die zichzelf kan delen, waarbij het DNA zichzelf kan repliceren. Ook moet de cel in staat zijn zichzelf te voeden. Het is een heel simpele cel zonder celkern of celrandje, die kan opgebouwd zijn met eigenschappen van verschillende soorten cellen. Het is dus geen exacte kopie van bijvoorbeeld een menselijke cel of een bacteriële cel. Ook is het geen stamcel. Onderzoekers proberen deze cel te maken door de cel helemaal vanaf het begin zelf op te bouwen.’

Een van de drijvende vragen in je podcastserie is: waarom moeten we een synthetische cel überhaupt willen? Heb je daar antwoord op gekregen?
‘Er zijn meerdere antwoorden op deze vraag. Sommige onderzoekers willen met het bouwen van deze cel vooral begrijpen hoe het leven werkt. Behalve waarom, moeten we ons vooral afvragen: wat voor soort synthetische cel willen we hebben? Hoe kan deze bijdragen aan een meer duurzame wereld en sociale gelijkheid? De synthetische cel zou als een soort chemisch fabriekje bepaalde stoffen kunnen produceren, die in de verre toekomst een bijdrage kunnen leveren aan producten waar we als samenleving iets aan hebben. Denk aan het produceren en ontwikkelen van biobrandstoffen. Of medicijnen, die bijvoorbeeld een ernstige ziekte helpen opruimen en afbreken. Het zou ook kunnen leiden tot slimme manieren van medicijnentransport. Het is alleen uiterst onzeker of het de onderzoekers ooit lukt een synthetische cel te bouwen. Maar dat is wel waar ze voor gaan. En dan moeten al die andere ontwikkelingen nog volgen. Aan de andere kant heeft een ontdekking als CRISPR-cas9 ons geleerd dat dit soort technische ontwikkelingen onverwacht soms heel snel kunnen gaan. De podcastserie werpt een licht op al dit soort verschillende kanten, en stimuleert de luisteraar om hierover na te denken. Door de vragen die ik opwerp, kan iemand zelf een mening vormen.’


In de podcastserie spreek je met verschillende onderzoekers die verbonden zijn aan het Nederlandse onderzoek Building a Synthetic Cell (BaSyc). Wat houdt dit in?
‘BaSyc is een onderzoeksconsortium dat bestaat uit zes onderzoeksinstituten, die tien jaar lang bouwen aan een kunstmatige cel. Op dit moment is het onderzoek ongeveer halverwege. Door samen te werken wordt kennis uitgewisseld en gebundeld. Het Nederlandse onderzoek is uniek, omdat de synthetische cel hier bottom-up wordt gebouwd, dat gebeurt elders in de wereld niet. De hoop leeft dat het onderzoek leidt tot inzicht in de manier waarop het leven ‘werkt’. Maar wie heeft straks de macht over deze techniek? En wat als ze leidt tot meer ongelijkheid? Het Future Panel on Synthetic Life, dat verbonden is aan het consortium, buigt zich over dit soort maatschappelijke en ethische vragen.’

Wat hoop je dat de podcastserie bij luisteraars teweeg brengt?
‘Fundamentele wetenschappers vroegen zich tijdens bijeenkomsten van het Future Panel onder andere af: hoe betrekken we het publiek bij deze ontwikkeling en de vragen die het opwerpt? Design kan een rol spelen om een brug te slaan tussen verschillende werelden. Ik hoop dat de podcastserie het startpunt is voor gesprek. Het geeft burgers een inkijkje in de onderzoekswereld en neemt hen mee in dit soort ontwikkelingen en urgente vragen. Op basis daarvan kan er een gesprek ontstaan. We willen in het najaar zogenaamde ‘podcastluisterclubs’ organiseren om dit gesprek te stimuleren. Daarmee willen we burgers de mogelijkheid geven om hun ideeën en vragen te uiten. Die inbreng zou ik graag gebruiken voor vervolgafleveringen van de podcastserie. Als designer zie ik een rol voor mezelf weggelegd om dit soort verhalen te verzamelen en op een creatieve manier te vertellen.’

Op de hoogte blijven van de podcast?

‘Herschept’, een podcastserie

In drie afleveringen van vijftien minuten maakt designer Mies Loogman samen met het Rathenau Instituut een reis door het onderzoekslandschap van de synthetische cel. In de eerste aflevering schetst ze hoe dit landschap eruit ziet en vraagt: waarom doen we dit onderzoek? In de tweede aflevering spreekt Loogman onderzoekers en bezoekt ze een laboratorium om te achterhalen hoe we dit wetenschappelijk technologisch gaan realiseren. Ze gaat onder meer in op de vraag: wat is een synthetische cel? De derde aflevering bespreekt de maatschappelijke impact die de techniek kan hebben en laat leden van het Future Panel on Synthetic Life aan het woord.

Logo stimuleringsfonds creatieve industrie

Het project en de podcastserie zijn mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.

Luister naar de afleveringen van Herschept