calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Het debat over de betekenis van AI begint pas net

artikel
17 april 2019
opinievorming Kunstmatige intelligentie Ethiek beleid
Image
AI

Kunstmatige intelligentie (AI) verandert onze manier van leven ingrijpend. Om daar richting aan te geven publiceren allerlei bedrijven en organisaties ethische codes en principes voor de ontwikkeling en het gebruik ervan. Nu is het tijd voor gezamenlijke regels en wetgeving vanuit Europese waarden. Zodat onze democratie en rechten offline én online even goed beschermd worden.

Door Roos de Jong, onderzoeker bij het Rathenau Instituut

Nederland staat voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de energietransitie, klimaatverandering en (cyber)veiligheid. Technologische innovaties, zeker op het gebied van AI, bieden kansen om samen met machines deze uitdagingen aan te gaan. AI is te zien als het brein achter diverse slimme toepassingen, zoals de zelfsturende auto en de virtuele assistent. Toch zijn het vooral de grote Chinese en Amerikaanse technologiebedrijven die de aandacht trekken. Wat is hierop het Europese antwoord?

Momenteel is vooral China het gesprek van de dag in Brussel. China wil in 2030 wereldleider zijn op het gebied van AI. Even terecht zijn de Europese zorgen over de invloed van Amerikaanse technologiebedrijven. Ondanks recordboetes blijft hun handelen op gespannen voet staan met Europese ideeën over privacy, vrijheid en concurrentie. Er is een unieke concentratie van macht ontstaan bij deze tech-giganten. Ze doen enorme investeringen en domineren de ontwikkeling van AI-diensten. Ze verzamelen persoonlijke gegevens, maken profielen van mensen en beheren de infrastructuur voor publiek debat.

De EU neemt de leiding in verantwoorde AI waarbij de mens centraal staat.
Roos de Jong

De EU plaatst zichzelf nadrukkelijk op het internationale AI-toneel met een waardengedreven benadering. Een Europese groep van deskundigen heeft gewerkt aan het opstellen van ethische richtlijnen voor de ontwikkeling en het gebruik van AI. Op 9 april wordt de definitieve versie aan de Europese Commissie gepresenteerd. Voor partijen die bereid zijn dezelfde waarden te onderschrijven, staat de deur voor samenwerking open. Hiermee neemt de EU de leiding in verantwoorde AI waarbij de mens centraal staat.

Naast de EU publiceren allerlei bedrijven en organisaties hun eigen ethische codes en principes voor AI. Toch kunnen technologiebedrijven nog steeds hun wettelijke verantwoordelijkheden ontlopen, bijvoorbeeld door zich te beroepen op innovatie en hun ongrijpbare status als techbedrijf. Is Facebook een socialmediaplatform of een nieuwsbedrijf? Is Uber een taxidienst of een softwarebedrijf?

De vraag hoe we onze samenleving willen vormgeven, moet niet beantwoord worden door technologiebedrijven of door China.
Roos de Jong

De vele ethische codes wekken de indruk dat de ontwikkeling van AI plaatsvindt in een wettelijk vacuüm. Dat is niet zo. Er zijn veel rechten en regels waartoe de ontwikkeling en toepassing van AI zich moeten verhouden. Het gaat bijvoorbeeld om grondrechten, de privacywetgeving of sectorspecifieke wetgeving in de zorg of de logistiek. Dat is goed, want naast ethische codes hebben we afdwingbare en door een democratisch proces gelegitimeerde regels nodig.

De vraag hoe we onze samenleving willen vormgeven, moet niet beantwoord worden door technologiebedrijven of door China. Ook de bestaande wettelijke kaders geven dat antwoord niet. We moeten een nieuw gezamenlijk kader van wetten en regels creëren waarbinnen de ethische codes écht betekenis krijgen. Gezien de ambities van China en de invloed van technologiebedrijven, is juridische duidelijkheid namelijk essentieel. Gelukkig gaat de Europese Commissie voortvarend te werk met een vernieuwing van onder andere het consumentenrecht, het auteursrecht en het mededingingsrecht.

Daarmee is de discussie over verantwoorde AI niet ten einde. De aandacht voor ethiek is cruciaal om de impact van AI beter te proberen te begrijpen. Alleen dan kunnen we onze gezamenlijke standaarden blijven updaten. Want innoveren gaat niet alleen om technologische innovatie. Ook niet om juridische innovatie. Innoveren gaat vooral om onszelf en hoe we onze samenleving willen inrichten. Offline en online.