calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

In gesprek tijdens de Dutch Design Week

terugblik
29 oktober 2021
synthetische cel Online gedrag missiegedreven innovatiebeleid

Foto: Laura Marienus

Image
Mensen in gesprek tijdens de Dutch Design Week
Wat kunnen we doen om onze online veiligheid te vergroten? Welke betekenis heeft de technologie van de synthetische cel voor ons als mens? En hoe zorgen we samen voor veranderingen in zorg en welzijn? Aan de hand van deze prikkelende vragen sprak het Rathenau Instituut tijdens de Dutch Design Week 2021 met bezoekers. Een terugblik op negen dagen vol interessante gesprekken en waardevolle inzichten.

In het kort:

  • Van 16 tot en met 24 oktober vond in Eindhoven de Dutch Design Week plaats. Het Rathenau Instituut was met twee projecten aanwezig en nam deel aan een panelgesprek.
  • Bezoekers gingen met onderzoekers in gesprek en gaven hun mening over bepaalde technologieën en ontwikkelingen.

‘It’s in our nature’: installatie rondom de podcast ‘Herschept’

Tien jaar lang bouwen onderzoekers in Nederland aan een synthetische cel in de hoop te ontdekken ‘hoe het leven werkt’. Waar het bij biotechnologie tot nu steeds gaat over het verbeteren van bestaande levensvormen, gaat het hierbij over het bottom-up bouwen van cellen. Wat is precies een synthetische cel en wat betekent deze voor ons bestaan en de manier waarop we met elkaar en technologie samenleven?

Designer Mies Loogman en het Rathenau Instituut zijn een gesprek gestart over de synthetische cel met de podcast ‘Herschept’. Hierin duikt Mies Loogman in drie afleveringen in de wereld van de synthetische cel en vertelt het verhaal achter deze technologie. De eerste, tweede en derde aflevering zijn onder andere via de website van het Rathenau Instituut te luisteren. Daar is ook meer informatie te lezen over het onderzoek van het Rathenau Instituut naar de synthetische cel.

Een impressie van de wieg die op de Dutch Design Week werd gepresenteerd
Het wiegje bij de babyshower van de synthetische cel

Op de Dutch Design Week kregen bezoekers als onderdeel van de tentoonstelling ‘It’s in our nature’ een fysieke installatie te zien rondom de synthetische cel. Ze kregen daarbij een voorproefje op de podcast, die zachtjes in de ruimte werd afgespeeld. Wie langskwam, stapte binnen bij de babyshower van de toekomstige synthetische cel.

Deze levende technologie moet nog ‘geboren’ worden, maar de vragen die ze oproept, zijn nu al relevant. Met een wiegje en reageerbuisjes vol bontgekleurde muisjes werden bezoekers uitgenodigd om hierover na te denken. Ook waren er wenskaartjes waarop bezoekers hun eigen gedachten over het onderwerp konden delen. Want, vroegen we de bezoekers, waar dacht jij aan toen je hoorde dat de synthetische cel ontwikkeld wordt?

Waar zou je willen dat de synthetische cel later goed in is? Zijn er eigenschappen waarvan je wel of niet hoopt dat de synthetische cel deze meekrijgt van de makers? Dergelijke vragen vormden het startpunt voor een gesprek tussen bezoekers en onderzoekers die aanwezig waren en zich met de synthetische cel bezighouden. 

Kunnen we wel begrijpen wat leven is?
De synthetische cel roept vragen op over de verhoudingen tussen mens, natuur en technologie. Bezoekers van de Dutch Design Week bleken hier verschillend over te denken. Wat is leven en kunnen we dat eigenlijk wel begrijpen, vroegen sommigen zich af. Waarom wordt de synthetische cel überhaupt ontwikkeld? Er waren bezoekers die vonden dat we geen nieuwe technologie moeten ontwikkelen, alleen omdat het kan. En moeten we de vraag, of we dit wel moeten willen als samenleving, niet eerst met elkaar bespreken?

Reageerbuisjes ter decoratie op de Dutch Design Week
De reageerbuizen met muisjes

Aan de andere kant uitten ook veel bezoekers hun enthousiasme over de ontwikkeling van de synthetische cel en de mogelijke oplossingen die deze technologie zou kunnen bieden voor grote maatschappelijke problemen zoals klimaatverandering. Maar de technologie blijkt ook angst op te roepen. Wat als de technologie in de verkeerde handen valt? En zou het mogelijk zijn een ‘stopknop’ toe te voegen aan de synthetische cel, opperden sommigen.

Gewenste toepassingen
‘Een duurzamere en eerlijkere wereld, antwoordden veel bezoekers toen we hen vroegen waar het onderzoek naar synthetische cel een bijdrage aan zou moeten leveren,’ zegt onderzoeker Kyra Delsing die betrokken is bij het project en met veel bezoekers sprak. ‘Medische toepassingen werden daarbij specifiek genoemd. Niet om mensen aan te passen of het leven te perfectioneren, maar om ziektes te bestrijden. Evengoed moeten we ervoor waken dat de technologie juist niet leidt tot meer machts- en welvaartsongelijkheid. Daarbij vonden bezoekers het wel lastig om andere, ongewenste gevolgen meer te concretiseren.’

Advies richting onderzoekers
Om ervoor te zorgen dat de synthetische cel waardevol is voor de samenleving zouden onderzoekers volgens de bezoekers open moeten staan voor de inbreng van een breed publiek en ethische aspecten meenemen in de ontwikkeling van de synthetische cel. Het is belangrijk dat er meer bewustzijn komt over de synthetische cel in de samenleving, zodat mensen begrijpen wat deze technologie inhoudt, en hierover mee kunnen denken.

Het gesprek gaat verder
De gesprekken met bezoekers hebben waardevolle inzichten opgeleverd. Soms vroegen we bezoekers of we het gesprek mochten opnemen, om de meningen en ideeën te gebruiken voor een vierde aflevering van de podcast ‘Herschept’.  In deze inmiddels gepubliceerde extra aflevering hoor je fragmenten van de maar liefst duizend gesprekken die we hebben gevoerd tijdens de 9 dagen van de Dutch Design Week 2021.

Je kunt nog steeds je mening over dit onderwerp met ons delen. We nodigen je uit om online een vragenlijst in te vullen. We gebruiken de (anonieme) antwoorden voor ons onderzoek naar de maatschappelijke betekenis van de synthetische cel. 

Beluister hier de vierde aflevering van de podcast Herschept
De wenskaarten boven de wieg van de Dutch Design Week
Waar zou je willen dat de synthetische cel later goed in is? De kaarten boven de wieg vormden het startpunt voor een gesprek over de synthetische cel.

Embassy of Safety: schadelijk en immoreel gedrag online

Pedojagen. Phishing. Cyberverslaving. Zo maar een greep uit verschillende vormen van schadelijk en immoreel gedrag op het internet. Wat houden ze in en hoe kunnen ze ontstaan? In het rapport Online ontspoord heeft het Rathenau Instituut verschillende online gedragingen en fenomenen die samenhangen met online (on)veiligheid onder de loep genomen.

Specifieke eigenschappen van het internet, zoals het grote bereik van online berichten, de gevoelsmatige anonimiteit van mensen achter hun scherm, de onmiddellijkheid waarmee een video wereldwijd te zien is, of het verdienmodel op basis van clicks en aandacht, kunnen schadelijk en immoreel gedrag in de hand werken. Er doen zich online steeds weer nieuwe fenomenen voor, waar op ingespeeld moet worden. 

Naast een actieve overheid is een maatschappelijke dialoog nodig over welk gedrag online wenselijk en toelaatbaar is. Het Rathenau Instituut speelt een rol in deze dialoog en jaagt deze aan, onder andere door dit jaar aanwezig te zijn op de 'Embassy of Safety' tijdens de Dutch Design Week. 

Hoe (on)veilig ben jij zelf eigenlijk online? Het Rathenau Instituut ging op de Embassy of Safety aan de hand van de ‘Online Safety Test’ met bezoekers over deze vraag in gesprek. In deze interactieve test kregen bezoekers enkele voorbeelden over schadelijk en immoreel gedrag online te zien, om hier vervolgens op te reflecteren. Bekijk fragmenten uit de test:

Belang van het gesprek
de voorbeelden uit de animatie werden bezoekers uitgenodigd om na te denken over ingewikkelde veiligheidssituaties die zich online kunnen voordoen. Moeten online platformen bijvoorbeeld ingrijpen als influencers challenges organiseren, waarin ze hun volgers oproepen om af te vallen? En zitten er ook goede kanten aan online shaming, waarin mensen iemand publiekelijk van iets beschuldigen? Er blijken vaak meerdere, ethische kanten aan schadelijk en immoreel gedrag online te zitten, waar niet gelijk een simpele oplossing voor te geven is.

Mensen in gesprek tijdens de Dutch Design Week
Wouter Nieuwenhuizen ging in gesprek met de bezoekers.

Deze dubbelzinnigheid, die ook in de gesprekken met bezoekers naar voren kwam, laat zien hoe belangrijk het is om over dit onderwerp te blijven spreken. Onderzoeker Wouter Nieuwenhuizen, een van de auteurs van Online ontspoord, voerde veel gesprekken met bezoekers tijdens de Dutch Design Week: ‘Mensen raakten soms in verhitte discussies met hun vrienden. Wat is de rol van de overheid? Zou je minder of niet anoniem moeten zijn online? De meningen hierover waren verdeeld. Het werd duidelijk dat we hier als samenleving veel met elkaar over moeten praten. Iedereen heeft immers op een eigen manier te maken met online (on)veiligheid.’

Ideeënbus
Welke oplossingen kunnen we bedenken om het internet veiliger te maken? Wie heeft daarin een rol; burgers, bedrijven, de overheid? Op welke manier en in welke mate? Na afloop van de Online Safety Test werden bezoekers uitgenodigd om hun ideeën hierover aan te dragen. Deze konden ze achterlaten in een ideeënbus. Het Rathenau Instituut gebruikt deze ideeën als input voor verder onderzoek en dialoog.

Herinrichting van het internet
Een ander onderdeel van de Embassy of Safety was de conferentie die op 19 oktober werd gehouden over de veiligheidsopgaven van deze tijd. Hier sprak onderzoeker Wouter Nieuwenhuizen over de dilemma’s en schemergebieden die er online kunnen ontstaan. En ging hij in op de resultaten van het onderzoek Online ontspoord en de mechanismen achter online schadelijk en immoreel gedrag.

Tijdens de conferentie was er ook een oproep richting ontwerpers om mee te werken aan de herinrichting van het internet. De resultaten daarvan zullen tijdens de Dutch Design Week 2022 gepresenteerd worden.

Wouter Nieuwenhuizen op het podium
Wouter Nieuwenhuis sprak tijdens de conferentie over de bevindingen uit Online ontspoord.

Embassy of Health: deelname panelgesprek

Het Rathenau Instituut nam tijdens de Dutch Design Week ook deel aan de Health Hub Utrecht Meetup, als onderdeel van de Embassy of Health. Daarin stond de vraag centraal: hoe kunnen de regio en het rijk samen een transitie in zorg en welzijn vormgeven? Het doel van de Meetup was om beleidsmakers en ontwerpers samen te brengen en hier met elkaar over in gesprek te laten gaan. Want in hoeverre volstaat de huidige samenwerking die er tussen deze partijen is, of is het nodig om de huidige aanpak te herzien? Tijdens drie verschillende gespreksrondes werd er met onderzoekers, beleidsmakers en ontwerpers over gesproken.

In gesprek over innovatie en innovatiebeleid
Namens het Rathenau Instituut nam Amber Geurts deel aan het panelgesprek ‘Anders, maar hoe dan?’ waar ze met Alain Dujardin van gedachten wisselde. Dujardin is creatief directeur van digitaal ontwerpbureau Studio Greenberry, waar met hulp van design wordt gezocht naar digitale oplossingen voor sociale vraagstukken. De ontwerpstudio houdt zich onder andere bezig met het stimuleren van een gezondere werkvloer of het verbeteren van luchtkwaliteit in Nederland.

Amber Geurts tijdens een panelgesprek bij de Dutch Design Week
Amber Geurts in gesprek met Alain Dujardin en moderator Walter Amerika

In het panelgesprek bracht Alain Dujardin in dat ontwerpers met hun beeldende vermogen een belangrijke rol kunnen spelen in het proces van innovatie en verandering bij belangrijke maatschappelijke thema’s. Deze verbeeldingskracht kan ingezet worden bij het ontwerpen van producten van de toekomst. Daarbij is het wel raadzaam dat ontwerpers vroeg worden betrokken in een innovatietraject en niet enkel bij kortlopende projecten. Er ligt een grote kans om dit zogenaamde ‘design thinking’ in langer lopende innovatie- en veranderingstrajecten toe te passen.

Impressie van het panelgesprek
Impressie van het panelgesprek 'Anders, maar hoe dan?'

Het kabinet heeft maatschappelijke opgaven ook meer centraal gesteld in zijn innovatiebeleid. Het probeert met missies te stimuleren dat er innovatieve oplossingen worden ontwikkeld voor urgente, maatschappelijke uitdagingen. Denk aan het terugdringen van klimaatverandering, het betaalbaar houden van de zorg of veranderingen die nodig zijn om voedsel duurzamer te produceren.

Deze uitdagingen vragen om meer dan enkel technologische innovaties. Om tot werkelijke oplossingen te komen, moeten er structurele veranderingen in de samenleving worden doorgevoerd. Maar hoe, en wat is de realiteit van dit nog relatief nieuwe beleid, dat nog volop in ontwikkeling is? 

Inzichten uit het onderzoek naar opgavegericht innovatiebeleid
Amber Geurts vertelde over het onderzoek van het Rathenau Instituut naar opgavegericht innovatiebeleid en hoe de inzichten van dit onderzoek van waarde zijn voor dit vraagstuk. Het is belangrijk om in te spelen op dat wat de praktijk ons leert, zo vertelde Amber Geurts tijdens het panelgesprek. Zo blijken bestaande financiële instrumenten lang niet altijd meer van toepassingen op innovatiebevordering van maatschappelijke transities. Daar moet op worden ingespeeld, anders kunnen bepaalde innovaties en transities niet gerealiseerd worden. Amber Geurts: ‘Als we kijken naar de transitie die nodig is in tal van sectoren, en specifiek in zorg en welzijn, moeten we ook goed kijken welke uitkomsten ons voor ogen staan. Wat willen we bereiken en wat is daarvoor nodig? Verschillende partijen moeten bij dit proces betrokken zijn. Behalve de overheid en het bedrijfsleven moeten ook maatschappelijke organisaties en burgers hier een rol in spelen. Het is geen gemakkelijke opgave, en deze veranderingen vragen om een hernieuwde visie op innovatie. Het Rathenau Instituut doet onderzoek naar dit proces. Op basis van onze inzichten formuleren we handvatten. Zodat iedereen die hierbij betrokken is daarvan kan leren, en we samen kunnen kijken hoe we onder andere de transitie van zorg en welzijn optimaal kunnen vormgeven.’

Verder in gesprek
Uit de verschillende panelgesprekken sprak de wens van alle betrokkenen om beleidsmakers en mensen uit de praktijk, zoals ontwerpers, vaker met elkaar het gesprek te laten aangaan over dit onderwerp. Het gesprek hierover is pril en dient voortgezet te worden. Want beleidsmakers kunnen leren van mensen uit de praktijk. En omgekeerd kunnen praktijkervaringen helpen om beleid hiervoor mede vorm te geven.

Tot slot
Het Rathenau Instituut kijkt terug op een geslaagde editie van de Dutch Design Week. We willen graag alle bezoekers bedanken voor hun komst. Houd onze website in de gaten voor meer berichten over onze activiteiten tijdens de Dutch Design Week.

 

Gerelateerde content: