Dit najaar verzorgt het Rathenau Instituut een blogserie over digitalisering in het onderwijs. Door de coronacrisis en het noodgedwongen lesgeven op afstand, is de aandacht voor digitale middelen in het onderwijs dit jaar sterk toegenomen. De Rijksbegroting voor 2021 stelt dat de manier van lesgeven blijvend is beïnvloed. Het kabinet wil de digitalisering van het onderwijs intensiveren.
In het kort:
- De blogserie Leren digitaliseren kijkt naar verschillende onderwijsniveaus.
- Wat betekent digitalisering voor de waarden die we belangrijk vinden?
- We vragen mensen uit de onderwijspraktijk om hun ervaringen met digitale middelen te delen.
Leren digitaliseren
2020 kan wel eens de geschiedenis ingaan als het jaar waarin het onderwijs onherkenbaar veranderde. De digitalisering die de afgelopen jaren sluipenderwijs voortschreed, maakte een reuzensprong. Gedwongen door een klein virus volgden miljoenen leerlingen hun lessen thuis vanachter de computer. Maar wat betekent digitalisering voor de onderwijskwaliteit? En wat is de impact op kernwaarden als autonomie, rechtvaardigheid en menselijkheid? Welke zeggenschap hebben scholen, leerlingen en hun ouders over de kant die het onderwijs met digitalisering op gaat? En hoe draagt deze ontwikkeling eraan bij dat scholieren en studenten zich ontwikkelen tot de burgers waaraan een democratische samenleving behoefte heeft? Via praktijkvoorbeelden zoeken we in de blogserie Leren digitaliseren naar een antwoord op deze vragen.
Het kabinetsvoornemen om de digitalisering in het onderwijs te stimuleren, ligt in het verlengde van al langer lopende initiatieven, zoals het in 2019 gestarte Versnellingsplan onderwijsinnovatie met ICT. Daarin werkt de overheid met een aantal onderwijsinstellingen samen om de digitale innovatie te versnellen. Dat sluit weer aan bij programma’s op sectoraal niveau, zoals Doorpakken op digitalisering van het samenwerkingsverband van mbo-instellingen (saMBO-ICT).
Zowel politici als partijen in het onderwijsveld, willen dat het onderwijs inspeelt op een aantal ingrijpende maatschappelijke veranderingen. Daarbij gaat het om flexibilisering van de arbeidsmarkt, voortschrijdende individualisering en een toenemende vraag naar digitale vaardigheden in de samenleving. Digitalisering zien ze daarbij als een belangrijk middel.
Ongewenste effecten
Het idee dat we in het onderwijs een achterstand moeten inhalen op digitaal gebied leeft sterk. Door de coronacrisis is de vraag naar onderwijs op afstand, via digitale middelen, alleen nog maar toegenomen. In de haast moeten we echter niet vergeten dat ICT geen panacee is voor alle uitdagingen die er leven in de maatschappij, en specifiek in het onderwijs.
Daar komt bij dat digitalisering van het onderwijs ook ongewenste effecten kan hebben. Al voor de coronacrisis waarschuwde het Rathenau Instituut bijvoorbeeld dat ondoordachte digitalisering kan leiden tot toename van sociale ongelijkheid, een ongewenste grote invloed van technologiebedrijven, schending van privacy, afname van autonomie en onvoldoende aansluiting bij de pedagogische en didactische kennisbasis van het onderwijs.
Belangrijkste onderwijswaarden
Zowel de inzet van technologie, als de samenwerking met marktpartijen moet dienstbaar zijn aan kwaliteitsverbetering in het onderwijs. We moeten voorkomen dat de markt of de technologie het onderwijs een kant op gaat sturen die we niet willen. De invloed van digitale technologie op onderwijskwaliteit kunnen we aflezen aan het effect dat die technologie heeft op de kerntaken van het onderwijs en de pedagogische en publieke waarden die daarmee samenhangen. Daarvoor moeten we wel eerst precies aangeven wat de belangrijkste waarden in het onderwijs zijn, hoe ze zich tot elkaar verhouden en vooral hoe digitalisering vervolgens op die waarden inwerkt.
Het Rathenau Instituut werkt aan een waardenkader waarin dit alles expliciet wordt gemaakt. Met dat waardenkader in de hand kunnen eisen gesteld worden aan de ontwikkeling van digitale tools en voorwaarden aan samenwerking met private partijen worden opgelegd.
De blogserie Leren digitaliseren is een opmaat naar het waardenkader dat eind dit jaar verschijnt. Met ‘leren digitaliseren’ wordt niet alleen bedoeld dat het leren wordt gedigitaliseerd maar ook dat we in een proces zitten waarin we al doende leren wat de effecten van digitalisering op het onderwijs zijn en hoe we dit proces de gewenste kant op kunnen sturen.
Augmented en virtual reality
Digitalisering speelt in het onderwijs op veel vlakken tegelijk. Het gaat zowel om de tools in het leerproces als om digitale onderwijsmanagementsystemen. Ook gaat het om aansluiting op de arbeidsmarkt, digitaal burgerschap en de effecten van digitalisering op het onderwijsmodel. Per schooltype spelen op al deze vlakken ook nog eens specifieke uitdagingen.
Voor deze blogserie hebben we onderwerpen geselecteerd die volgens ons een goed licht op deze kwesties werpen, zoals bijvoorbeeld het gebruik van studiedata in het hoger onderwijs. In het lager en middelbaar onderwijs kijken we naar de inzet van adaptief leermateriaal en zogenoemde immersieve technologie, waarbij een fysieke werkelijkheid wordt nagebootst via augmented en virtual reality. We kijken naar open science in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, en geven aandacht aan de praktijkervaringen met lesgeven op afstand die we via een enquête hebben verzameld. Bij al deze onderwerpen richten we ons op de praktijk. Wat wordt er nu al toegepast en wat zijn de ervaringen daarmee?
Discussieplatform
We koppelen de blogserie aan een discussieplatform en nodigen iedereen uit het onderwijsveld uit om in reactie op de blogs eigen ervaringen te delen en deel te nemen aan discussies rondom stellingen die we per thema zullen aanbieden. De opgehaalde informatie kan ons helpen bij het advies dat we later dit jaar uitbrengen en bij het invullen van het waardenkader.
Andere publicaties in de reeks:
Gerelateerde content:
