Verantwoord bewerken van het epigenoom

Op 19 juni is in Amsterdam een project van start gegaan met als doel een technologie te ontwikkelen waarmee het epigenoom nauwkeurig en gericht bewerkt kan worden.

Het genoom is het totaal van alle genen. Het epigenoom kan gezien worden als een soort verpakking om het genetisch materiaal (DNA) heen en wordt ook wel het besturingssysteem van ons DNA genoemd. Het epigenoom is verantwoordelijk  voor het aan- en uitzetten van genen in een cel, afhankelijk van de functie van de cel. Het gen voor myosine staat bijvoorbeeld ‘aan’ in spiercellen. Hierdoor produceert deze cel het eiwit myosine, dat helpt bij het samentrekken van spiervezels. Een zenuwcel hoeft niet samen te trekken, dus staat hier het gen voor myosine niet aan.

Epigenetisch herprogrammeren, of het bewerken van het epigenoom, is een technologie waarmee verandering in het epigenoom wordt aangebracht om te beïnvloeden welke genen in een cel aan- of uitstaan, en daarmee te beïnvloeden welke eigenschappen een cel heeft. In de toekomst kan deze technologie nieuwe geneesmiddelen en biotechnologieën opleveren, bijvoorbeeld om langer gezond te blijven en gewassen te verbeteren.

Epigenetisch herprogrammeren is een opkomende technologie die in tegenstelling tot het genetische modificatie of gene editing niet bedoeld is om het DNA zelf te veranderen. Met deze technologie kunnen genen worden aan- en uitgezet of worden ‘gedempt’, waardoor er toch veranderingen plaatsvinden in de cel, zonder dat de DNA-sequentie zelf verandert.

Het Rathenau Instituut maakt deel uit van het Epi-Guide-Edit consortium, de groep van biomedische wetenschappers, bedrijven en maatschappelijke organisaties die samenwerken aan de ontwikkeling van de technologie van het epigenetisch herprogrammeren. Michelle Habets en Sophie van Baalen, onderzoekers van het Rathenau Instituut, verzorgden op 19 juni een workshop over maatschappelijk verantwoord innoveren. Ze stimuleerden de consortiumpartners om na te denken en te discussiëren over de maatschappelijke impact van hun onderzoek en de publieke waarden die ermee gemoeid zijn. Zo dachten deelnemers bijvoorbeeld na over welke aannames ten grondslag liggen aan de wens van wetenschappers om het epigenoom te herprogrammeren. Ook dachten ze na over mogelijk negatieve consequenties voor de maatschappij van succesvolle toepassingen.

Het Epi-Guide-Edit consortium staat onder leiding van Pernette Verschure, hoogleraar Functionele Dynamiek van het Epigenoom (Universiteit van Amsterdam). In het consortium gaan onderzoekers van diverse universiteiten en hogescholen betrouwbare methodes ontwikkelen waarmee het epigenoom kan worden bewerkt. Hiervoor hebben zij een subsidie van 2,5 miljoen euro ontvangen van NWO uit het Sleuteltechnologieprogramma. Het Rathenau Instituut onderzoekt binnen dit consortium hoe de technologie en toepassingen daarvan in het medische- en landbouwdomein op een maatschappelijk verantwoorde manier ontwikkeld kunnen worden.

Gerelateerde artikelen: