Beoordelingsinstrument wetenschapscommunicatie: startpunt voor gesprek

Door Alex Verkade

In Utrecht fietsen binnenkort 145 hoogleraren in toga naar een basisschool voor een gastles. In Amsterdam maken bèta-onderzoekers een paar keer per jaar een dikke glossy over de nieuwste ontdekkingen. Talloze wetenschappers in het hele land geven publiekslezingen, doen experimenten op festivals of vertellen hun verhaal in de media. Aan enthousiasme ontbreekt het niet. Er zijn genoeg wetenschappers die het belang van publieke betrokkenheid bij wetenschap erkennen en daar zelf aan bijdragen.

Tegelijkertijd wordt in het beleid het belang van publieke betrokkenheid bij wetenschap erkend, als vorm van valorisatie en als middel voor gerichte maatschappelijke impact. Ook het nationale Standaard Evaluatie Protocol kijkt naar valorisatie en ruimt plek in voor publieksactiviteiten. Toch is het voor wetenschappers nog vaak erg moeilijk om hier tijd voor te maken en wordt geld en tijd verspild in projecten die hun doelgroep niet goed aanspreken. Sommige doelgroepen worden bovendien überhaupt nauwelijks bereikt. Hoe kan dat?

Resultaten van Engels onderzoek geven hetzelfde antwoord als Nederlandse ervaringsdeskundigen: gebrek aan tijd en prioriteit door publicatiedruk en gebrek aan erkenning van wetenschapscommunicatie als werk.  Publiekscommunicatie wordt niet algemeen beschouwd als volwaardig aspect van het werk van een wetenschapper. Veel speelt zich daardoor af in de vrije tijd, op basis van gut feeling en persoonlijke smaak. Dat maakt het moeilijk het gesprek te voeren, kwaliteit te herkennen en erop voort te bouwen.

Ook ontbreekt er een schakel tussen de termen waarin op beleidsniveau het belang van wetenschapscommunicatie wordt aangeduid – “verbinding tussen wetenschap en maatschappij”, bijvoorbeeld – en het concrete niveau waarop activiteiten uitgevoerd worden.

Aan die ontbrekende schakel heeft het Rathenau Instituut de afgelopen tijd gewerkt, als onderdeel van ons werk aan maatschappelijke impact. Op basis van gesprekken en literatuur hebben we een beoordelingsinstrument ontwikkeld waarmee hoge kwaliteit in wetenschapscommunicatie herkend kan worden. Het beoordelingsinstrument is een voorzet voor een gesprek over de kwaliteit van wetenschapscommunicatie. En de erkenning van wetenschapscommunicatie als onderdeel van het wetenschappelijke werk.

Uiteindelijk willen we grip bieden op wetenschapscommunicatie als expertise, als onderdeel van valorisatie. Het uiteindelijke doel is het publiek beter te betrekken bij wetenschappelijke projecten met maatschappelijke impact.

Dit beoordelingsinstrument is geen eindpunt. Tussen maart en juni 2017 nodigen we eenieder uit met ons in gesprek te gaan. We voeden dat gesprek in die periode met blogs op deze plek, onder meer met toelichting op verschillende kwaliteitsindicatoren. Daarmee willen we vragen en behoefte van wetenschappers, bestuurders, beleidsmakers, wetenschapsfinanciers en politiek in kaart te brengen en het beoordelingsinstrument inhoudelijk aanscherpen met input van wetenschapscommunicatie-experts.

We nodigen je van harte uit hierop te reageren, met vragen, kritiek en andere input. Reageren kan besloten, via e-mail, of via Twitter.

Alex Verkade is tijdelijk verbonden aan het Rathenau Instituut.