Kennis voor lokaal beleid

De recente decentralisaties van rijksbeleid naar gemeenten roepen de vraag op hoe gemeenten omgaan met de kennisbehoeften die daaruit voortkomen en of ze aansluiting vinden bij de nationale kennisinstellingen. Voor het Rathenau Instituut was dit aanleiding om een enquête te houden onder gemeenteambtenaren over gemeentelijk kennisbeleid. Dit rapport presenteert de uitkomsten daarvan.

Voor het beantwoorden van de enquêtevragen zijn in 2021 de gemeentesecretarissen van alle 352 Nederlandse gemeenten aangeschreven. Wij hebben 107 vragenlijsten retour ontvangen, in sommige gevallen ingevuld door de gemeentesecretaris, in andere door een medewerker.

Uit de enquêteresultaten komt het volgende beeld naar voren:

• Een grote meerderheid van de respondenten ziet de beschikbaarheid van kennis voor beleid als een groeiende uitdaging.
   
• Over de huidige beschikbaarheid van kennis voor beleid zijn respondenten gematigd positief. Dit gaat over zaken als inzicht in de behoeften van bewoners, kennis van de lokale praktijk en inzicht in de samenhang van beleidsopgaven.
   
• Hoe groter de gemeente, hoe meer men beschikt over voorzieningen ten behoeve van kennis (een functionaris kennismanagement, een kennisloket, een onderzoeksbudget, een onderzoeksafdeling).
   
• De meeste respondenten geven aan dat kennismanagement binnen de gemeentelijke organisatie voldoende is, maar niet goed. Kennismanagement is: het vinden en gebruiken van kennis voor beleid, het bijhouden van vakkennis, het aantrekken van medewerkers met specifieke expertise en hen optimaal inzetten.
   
• De meeste gemeenten maken geregeld gebruik van vakliteratuur en onderzoeksrapporten, maar doen niet vaak een rechtstreeks beroep op kennisinstellingen.
   
• Voor gemeenten zijn andere gemeenten, met name die binnen de regio, belangrijke bronnen van kennis. Regionale kennisschakelpunten zouden deze kennisuitwisseling nog kunnen versterken.
   
• Gemeenten vragen bewoners regelmatig naar hun meningen over beleid en hun behoeften, maar doen slechts in beperkte mate een beroep op hun kennis en expertise.

Binnen het thema Democratische informatiesamenleving bouwt het Rathenau Instituut inzicht en expertise op over de vraag hoe de democratie versterkt kan worden in de informatiesamenleving, en hoe kennis voor beleid kan leiden tot vertrouwde en geïnformeerde politieke besluitvorming. In 2020 publiceerden we al het rapport Kennis, kunde, beleidskeuzes over het kennisbeleid van ministeries. Dit rapport is een verbreding van onze inzichten naar lokaal niveau. Met de resultaten van de enquête kunnen zowel de landelijke overheid als lokale overheden beter inspelen op de kennisbehoeften van gemeenteambtenaren.