Publieke kennisorganisaties

Feiten en Cijfers

Werking van het wetenschapssysteem

Rapport

Downloads

shutterstock_160438778.jpg

In deze publicatie geven we een feitelijk overzicht van een groep kennisinstellingen die tot nu toe onderbelicht was binnen de Nederlandse kennisinfrastructuur. We noemen ze Publieke Kennisorganisaties vanwege hun publieke functie en de breedte van hun kennistaken.

Auteurs

Het Rathenau Instituut voert in het kader van het thema ‘kennis voor beleid’ van het werkprogramma onderzoek uit naar de publieke kennisorganisaties. De kerngegevens van een aantal kennisinstellingen zoals het KNMI, het CBS en de Politieacademie zijn bijeen gebracht op basis van gemeenschappelijke kenmerken die nooit eerder zo benoemd zijn. De term 'publieke kennisorganisaties' is van onze hand en is tijdens het onderzoek tot stand gekomen.

Een opvallend kenmerk van deze publieke kennisorganisaties is dat zij publieke waarden borgen. De overheid draagt op een aantal maatschappelijke domeinen als voedselveiligheid, klimaat, infrastructuur en duurzaamheid een bijzondere verantwoordelijkheid. De kennis die nodig is om deze verantwoordelijkheid invulling te geven, is in de loop der tijd in deze organisaties geïnstitutionaliseerd.

Tot nu ontbrak een kader om taak en positie van deze organisaties te beschrijven en te begrijpen. Het Rathenau Instituut heeft deze Feiten & Cijfers  publicatie opgesteld om in dit hiaat te voorzien en daarmee dit vitale onderdeel van de kennisinfrastructuur van Nederland in beeld te brengen. Precies zoals aangekondigd in het Werkprogramma  2015-2016 dat door de minister en staatssecretaris naar de Kamer is gestuurd begin 2015.

 

Bij voorkeur citeren als:
L. Koens, C. Chiong Meza, C., P. Faasse & J. de Jonge (maart 2016) De publieke kennisorganisaties, Feiten en Cijfers 17. Den Haag: Rathenau Instituut

Lees ook

 

Veelgestelde vragen

Publieke kennisorganisaties doen wetenschappelijk onderzoek, gericht op een bepaald onderwerp, en combineren dat met kennisintensieve dienstverlening. Hun bestaansrecht ligt bij deze kennisintensieve dienstverlening, en niet primair bij kennisvermeerdering door onderzoek, zoals bij universiteiten.

Tijdens ons onderzoek in 2016, hebben wij 29 publieke kennisorganisaties geïdentificeerd, op basis van deze criteria:

  1. Het is een ‘stenen’ organisatie: een instituut met een gebouw en dus geen ‘virtueel instituut’.
  2. De organisatie is geen onderdeel van de academische onderzoekswereld, die wordt gevormd door de universiteiten, de universitair medische centra (UMC) en de instituten van NWO en de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen).
  3. Onderzoek of kennisverzameling is een hoofdtaak van de organisatie. Die hoofdtaak wordt gecombineerd met kennisintensieve dienstverlening.
  4. De organisatie behoort tot het publieke domein en draagt bij aan de kennisbehoefte en/of uitvoering van verantwoordelijkheden van ten minste één ministerie.
  5. De organisatie heeft hiervoor een beheersmatige relatie met ten minste één ministerie:
    1. de organisatie ontvangt structurele financiering van ten minste één ministerie, en
    2. ten minste één ministerie oefent invloed uit op de werkzaamheden van de organisatie. Die invloed kan beperkt zijn tot het onderzoeksprogramma dat aan de financiering verbonden is, maar kan zich ook uitstrekken tot de uitvoering van wettelijke taken en bijbehorende verantwoordingsmechanismen.

Tijdens ons onderzoek in 2016 hebben we 29 publieke kennisorganisaties in Nederland geidentifceerd:

  1. KNMI - Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

  2. CBS - Centraal Bureau voor de Statistiek

  3. RIVM - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

  4. NLR - Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum

  5. MARIN - Maritime Research Institute Netherlands

  6. TNO - Nederlandse Organisatie voor Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek

  7. Wageningen Research / voorheen DLO - Dienst Landbouwkundig Onderzoek

  8. CPB - Centraal Planbureau

  9. ECN - Energieonderzoek Centrum Nederland

  10. SWOV - Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid

  11. Boekmanstichting - Studiecentrum voor kunst- en cultuurbeleid en de uitwerking daarvan in de praktijk

  12. WODC - Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum

  13. SCP - Sociaal en Cultureel Planbureau

  14. Clingendael - Nederlands Instituut voor internationale Betrekkingen

  15. NIVEL - Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidzorg

  16. VeiligheidNL - Organisatie om veilig gedrag te stimuleren

  17. Politieacademie -

  18. Trimbos Instituut - Instituut voor geestelijke gezondheid, middelengebruik en verslaving

  19. NFI - Nederlands Forensisch Instituut

  20. Mulier Instituut - Centrum voor sportonderzoek

  21. SWOON-NLDA - Stichting Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek Nederlandse Defensieacademie

  22. KiM - Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid

  23. Geonovum - kennisorganisatie voor geografische informatie

  24. Movisie - Centrum voor sociale vraagstukken

  25. NJi - Nederlands Jeugdinstituut

  26. Vilans  - Onderzoek naar de langdurige zorg

  27. Deltares - Onderzoek op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur in deltagebieden

  28. PBL - Planbureau voor de Leefomgeving

  29. (N) IFV - (Nederlands) Instituut Fysieke Veiligheid

Publieke kennisorganisaties vullen verantwoordelijkheden in van de rijksoverheid, zoals vaccineren tegen ziektes (RIVM), bewaken van voedselveiligheid (DLO) en bescherming tegen zee en rivierwater (Deltares). Ze leveren de volgende diensten:

  1. Beleidsondersteunend onderzoek: Publieke kennisorganisaties ondersteunen beleidsmakers door hen de informatie en de kennis aan te reiken die nodig zijn voor de ontwikkeling, uitvoering (waaronder praktijkondersteuning en toezicht) en evaluatie van beleid.
     
  2. Beleidsuitvoering (waaronder wettelijke taken): Publieke kennisorganisaties dragen bij aan publieke taken die bij de overheid zijn belegd, zoals vaccins inkopen en voedsel testen. Een aantal van deze taken is wettelijk vastgelegd en dus gedefinieerd als wettelijke (onderzoeks)taken.
     
  3. Kennisontwikkeling voor maatschappelijke stakeholders (bedrijven en publieke organisaties): Inzetten van onderzoek en kennis ten behoeve van de ondersteuning en verbetering van de werkzaamheden van stakeholders uit bedrijfsleven, industrie, publieke organisaties en maatschappelijk middenveld. Dit kan op twee manieren:
    1. door: innovatie: bedrijven en organisaties ondersteunen bij de ontwikkeling van innovaties.
    2. door platformfunctie; een platform verschaffen voor kennisuitwisseling en kenniscocreatie tussen professionals.
       
  4. De borging van essentiële faciliteiten, data en kennis: Zeker stellen dat kennis, data en/of grote onderzoeksfaciliteiten op een efficiënte manier beschikbaar zijn en blijven.
     
  5. Opleiding: Trainingen en cursussen aanbieden voor (toekomstige) professionals, gericht op specifieke beroepen.

De inkomsten van de publieke kennisorganisaties bedroegen in 2014 in totaal 2,1 miljard euro. Daarvan komt ruim 1 miljard euro in de vorm van structurele bijdragen van de rijksoverheid. Dit bedrag bestaat uit institutionele bijdragen en meerjarige programmafinanciering.

Deze inkomsten worden niet in competitie verkregen en zijn gebaseerd op meerjarige afspraken tussen de kennisorganisatie en de financierende ministeries. Ze zijn deels bedoeld om de kennisorganisaties en hun faciliteiten in stand te houden, en deels verbonden aan speci­fieke taken of een onderzoeksprogrammering voor het beleidsondersteunend onderzoek, die jaarlijks door het financierende ministerie in samenwerking met de organisaties wordt ingevuld.

Naast deze structurele financiering vanuit de rijksoverheid verkrijgen de publieke kennisorganisaties inkomsten in competitie. Deze hebben de vorm van contracten met publieke en private partijen, projectfinanciering en/of onderzoekopdrachten. Ook verkrijgt een aantal organisaties inkomsten uit de verkoop van bijvoorbeeld data, licenties of andere diensten, zoals bibliotheek­abonnementen, cursussen en de verhuur van faciliteiten.