Hoe AI iemand met dementie helpt om zijn boterham op tijd te eten

In de langdurige zorg wordt AI ingezet. Zo worden apps gebruikt die op basis van automatische beeldanalyse helpen bij het registeren van wondzorg. In het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD) worden tools gebruikt die automatische woordsuggesties geven tijdens het rapporteren en die op basis van tekstanalyse meedenken over de zorgvraag van de cliënt. AI kan zo tegelijkertijd de werklast van zorgverleners verminderen én helpen betere beslissingen te nemen om zo de kwaliteit van zorg te verhogen.

Bij leefstijlmonitoring worden zorgverleners en naasten op basis van data van bewegingssensoren vroegtijdig gewaarschuwd over langzame veranderingen in het leefpatroon van een thuiswonende cliënt, zoals een omgekeerd dag-nacht ritme. Een ontwikkeling die nog een stap verder gaat, is het koppelen van leefstijlmonitoring aan sociale robotica. Op basis van sensordata die uitwijst dat er nog geen keukenactiviteit is geweest, kan een sociale robot een persoon met dementie er bijvoorbeeld op attenderen dat het tijd is om zijn geliefde boterham met pindakaas te eten. De zorgprofessional krijgt zo op afstand een beter inzicht in het dagelijks leven van de cliënt en bespaart tijd die op een ander moment kan worden besteed aan menselijk en persoonlijk contact. Zeker in de langdurige zorg, waar er een tekort is aan zorgprofessionals en waar veel cliënten moeite hebben om te zeggen wat ze voelen en willen, is dit van meerwaarde.

We zien veel initiatieven waarin de mogelijkheden van data en AI worden verkend. Meerdere organisaties investeren bijvoorbeeld in toepassingen die (oplopende) stress en andere emoties nauwkeuriger en vroegtijdiger helpen detecteren om zo eerder te kunnen inspelen op agressie, zelfverwondend gedrag of weglopen. Daarnaast passen zorgorganisaties in verschillende regio’s binnen Nederland leefstijlmonitoring toe om cliënten te coachen op gezond gedrag. De data die zij hierbij verzamelen, wisselen ze nog beperkt uit.

Op dit moment inventariseert Vilans hoe zorgorganisaties van elkaar kunnen leren en hoe organisaties, professionals en cliënten data beter kunnen uitwisselen en gebruiken. Ook verkent Vilans hoe ontwikkelaars en gebruikers omgaan met ethische vraagstukken. Vilans streeft naar samenwerking en kennisdeling over verantwoord gebruik van data en AI binnen de hele sector.

De mogelijkheden van AI gaan namelijk ook gepaard met dilemma’s. Hoe zit het bijvoorbeeld met de vertrouwelijkheid van gegevens? Wat doet een cloud provider van een spraak-naar-tekst toepassing met de data en wie kan er allemaal meeluisteren? Hoe zorgen we ervoor dat AI zorgprofessionals helpt bij het verhogen van de kwaliteit van zorg die zij leveren, maar voorkomen we dat zij hierdoor op hun tenen gaan lopen?

Wij pleiten ervoor dat ontwikkelaars, cliënten, zorgprofessionals en wetenschappers samen optrekken in het ontwerp van ondersteunende en ‘vertrouwenswaardige AI’. Dit betekent bijvoorbeeld dat gebruikers van AI-toepassingen controle behouden over de keuzes binnen het zorgproces.

Het is belangrijk dat de langdurige zorgsector de beperkingen en valkuilen van AI serieus neemt. De sector moet inzien dat veel processen en situaties zich niet zomaar lenen voor AI-toepassingen. Algoritmen kunnen besluiten nemen en taken uitvoeren op basis van enorme hoeveelheden aan data uit het verleden. Betekenis geven aan deze data en de eindverantwoordelijkheid nemen blijven mensenwerk. AI kan van meerwaarde zijn als die menselijke experts ondersteunt bij wat hen zo onvervangbaar maakt: het begrijpen van de persoonlijke situatie van een cliënt. Zorg zal altijd menselijke input en acties vereisen.

AI in de langdurige zorg staat op dit moment nog in de kinderschoenen. Door meer samenwerking en uitwisseling van data kunnen organisaties flinke stappen zetten met de inzet van lerende AI-systemen die voorspellingen doen over de toekomst op basis van gebeurtenissen uit het verleden. Hier is veel data voor nodig. Kijkend naar de medisch-specialistische zorg en geestelijke gezondheidszorg kan de sector van de langdurige zorg meer te weten komen over wat kan en niet kan met AI. Zo ondersteunt AI al bij het kiezen van de juiste behandeling bij een urineweginfectie of bij het bepalen welke behandeling het beste aanslaat bij een psychose. De langdurige zorg verzamelt al veel waardevolle data, maar benut die nog niet zo goed als andere zorgsectoren.

Organisatie- en sectoroverstijgende samenwerking en kennisdeling zijn van grote meerwaarde om te komen tot verantwoorde AI-toepassingen. Organisaties proberen vaak zelf het wiel uit te vinden en de verschillende zorgsectoren worden nog te veel als gescheiden werelden gezien. Juist als organisaties en de verschillende zorgsectoren AI gezamenlijk zouden inzetten, kan de technologie ondersteunen bij preventie, vroegtijdige detectie en behandeling.

Lees ook de andere blogs in deze serie: