In de blogserie ‘Gezonde Bytes’ onderzoeken we hoe kunstmatige intelligentie (AI) verantwoord voor onze gezondheid wordt ingezet. In dit vierde deel vertelt Carine van Oosteren, senior beleidsmedewerker bij de Sociaal-Economische Raad (SER), over de gevolgen van AI voor de taken van zorgprofessionals en de werkgelegenheid in de zorg. Voorbeelden van AI in de zorg helpen om te begrijpen hoe het werk voor zorgprofessionals verandert.
In het kort
- Hoe wordt AI verantwoord voor onze gezondheid ingezet? Daarover gaat deze blogserie.
- Carine van Oosteren (SER) laat met voorbeelden van AI-toepassingen in de zorg zien hoe het werk voor zorgprofessionals verandert.
- Om verantwoord van AI in de zorg gebruik te maken, is het waardevol de huidige AI-toepassingen te bestuderen.
Bij de inzet van technologie moet onze gezondheid centraal staan. Op zoek naar goede voorbeelden van verantwoorde inzet van kunstmatige intelligentie in de zorg, vroeg het Rathenau Instituut belangrijke spelers op het gebied van gezondheid en welzijn in Nederland naar hun ervaringen. In deze blogserie delen we deze inzichten via onze website. Hoe maken we nu en in de toekomst gezonde keuzes? Hoe zorgen we dat we zelf kunnen beslissen waar dat kan? En begrijpen we op welke manier anderen verantwoordelijkheid nemen voor onze gezondheid waar dat moet?
Twee voorbeelden van AI in de zorg
Kunstmatige intelligentie (AI) is goed gebleken in het opsporen van patronen in data. In de zorg is dat nuttig bij het stellen van diagnoses en bij zorg in de preventieve sfeer.
Zo heeft Skin Vision een app ontwikkeld om huidkanker in een vroeg stadium te signaleren, zonder een bezoek aan een arts. De gebruiker van de app neemt een foto met een smartphone en beantwoordt enkele vragen. De app voert dan een risicoanalyse uit op een stukje huid. Als het algoritme het risico op kanker als hoog beoordeelt, krijgt de gebruiker binnen 48 uur bericht over de vervolgstappen. Een team van dermatologen is aan de app verbonden.
BedSense is een voorbeeld van AI in de preventieve zorg. Deze AI-toepassing kan doorligwonden voorkomen. BedSense bestaat uit een sensor onder een matras die het liggedrag van een patiënt monitort en een kastje aan de muur dat signalen afgeeft als een patiënt te lang in eenzelfde houding ligt.
Taakverlichting en ander werk
Bovengenoemde voorbeelden wekken de verwachting dat het gebruik van apps in de zorg leidt tot betere diagnoses en lagere zorgkosten. De tijd die zorgprofessionals besparen dankzij deze toepassingen kunnen zij aan andere zaken besteden, zoals persoonlijk contact met patiënten. Voordelen van toepassingen als Skin Vision en BedSense zijn het bespaarde ongemak voor de patiënten, de uitgespaarde kosten en taakverlichting van het medisch personeel. Andere kansen kunnen liggen op het terrein van de werkgelegenheid: levert de inzet van AI een bijdrage aan een vermindering van de werkdruk en stijgt de vraag naar personeel in de zorg hierdoor minder?
In de zorg werken ruim 1 miljoen werknemers. Met 14 procent van de beroepsbevolking is de zorg de grootste sector van ons land. Het UWV verwachtte in 2019 dat het aantal personeelsleden in de zorg zal blijven groeien vanwege de toenemende vergrijzing en een stijgend overheidsbudget voor de zorg. De arbeidsmarkt voor verzorgenden en verpleegkundigen is zeer krap en de werkdruk is hoog.
Er is nog geen bewijs dat AI een bijdrage levert aan vermindering van de werkdruk.
Met name in ziekenhuizen wordt geëxperimenteerd met zorgtechnologie, zoals BedSense laat zien. Patiënten kunnen bijvoorbeeld zelf hun gezondheid meten (remote patient management). Er worden operatierobots ingezet en er wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheden die 3D printen biedt, bijvoorbeeld 3D-geprinte bloedvaten of botten, op maat gemaakt gips of modellen van zieke organen, die een chirurg helpen bij de voorbereiding van een operatie. Door deze nieuwe technologie ontstaan nieuwe functies als 3D-printoperators, programmeurs van virtual reality-en e-healthprogramma’s of digi-coaches. Maar ook de competenties en taken van reguliere zorgprofessionals veranderen. Zij moeten bijvoorbeeld rekenmodellen kunnen inzetten bij diagnostiek, zelfmeetapparatuur kunnen inzetten en de data daaruit kunnen interpreteren. Dit vraagt om extra scholing. Er is nog geen bewijs dat AI een bijdrage levert aan vermindering van de werkdruk. Naar deze specifieke relatie is nog geen onderzoek gedaan.
Minder vraag naar personeel?
Er zijn ook nog geen aanwijzingen dat de inzet van technologie leidt tot minder vraag naar personeel. Uit de AZW Werkgeversenquête 2018 blijkt dat de vraag naar personeel niet verandert door het gebruik van nieuwe technologieën en innovaties. Het Rathenau Instituut voorspelt dat technologische ontwikkelingen hooguit indirect een vermindering van het aantal arbeidsplaatsen tot gevolg hebben. Als de toepassing van nieuwe technologie bijvoorbeeld leidt tot betere operaties, en mensen daardoor korter in het ziekenhuis liggen, kan een afnemende behoefte aan verpleegkundig personeel het resultaat zijn.
Onbeantwoorde vragen bij AI in de zorg
Het is nog onduidelijk of de inzet van AI in de preventieve zorg en bij het stellen van een diagnose daadwerkelijk leidt tot lagere zorgkosten. Apps kunnen fouten maken, net als medische professionals. Iemand die volgens de app een verhoogde kans heeft op huidkanker, zal worden aangeraden de huid extra goed in de gaten te houden. Als de foto verkeerd geïnterpreteerd wordt, kan iemand ten onrechte een verslechterde uitslag krijgen. Dat zal leiden tot onnodige ongerustheid en extra doktersbezoek.
Een andere vraag is of mensen willen dat een bedrijf op de hoogte is van hun lichamelijke onvolkomenheden en de kans op een ziekte. Wat als het bedrijf de data doorverkoopt of failliet gaat? Wat voor rechten heeft een gebruiker dan?
Conclusie
Om AI op verantwoorde wijze in de gezondheidszorg in te zetten, is het belangrijk te weten welke toepassingen al worden gebruikt, wat ze te bieden hebben en wat er nog nodig is – zoals scholing en verder onderzoek – om er goed gebruik van te maken. Daarom is het waardevol voorbeelden van huidige AI-toepassingen te bestuderen; ze helpen te begrijpen hoe AI het werk in de zorg verandert.
Carine van Oosteren schrijft deze bijdrage op persoonlijke titel.
Kunstmatige intelligentie in de zorg: wie beslist?
Gezondheid
08 januari 2020
Artikel
Beleid voor AI in de zorg: een waardenafweging
Gezondheid
23 januari 2020
Artikel
Hoe AI iemand met dementie helpt om zijn boterham op tijd te eten
Gezondheid
06 februari 2020
Artikel
AI in de zorg: implicaties voor het onderwijs
Gezondheid
05 maart 2020
Artikel
Ondernemen met AI in de zorg: behoefte aan samenwerking en strategie
Gezondheid
18 maart 2020
Artikel
Hoe een investeringsfonds kan bijdragen aan verantwoorde AI in de zorg
Gezondheid
01 april 2020
Artikel
Innoveren met AI in de zorg: 'Zodat mensen kunnen meedoen in de samenleving'
Gezondheid
15 april 2020
Artikel
Naar gezond datagebruik voor medisch onderzoek
Gezondheid
23 april 2020
Artikel
Naar goed beheer van datatechnologie in de zorg
Gezondheid
30 april 2020
Artikel
Innoveren met AI in de zorg: ‘Eerst de data op orde brengen’
Gezondheid
07 mei 2020
Artikel
Kunstmatige intelligentie in de zorg: samen beslissen blijkt de crux
Gezondheid
14 mei 2020
Artikel