calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Balans van de wetenschap 2020

Rapport
25 augustus 2020
financiering impact Talent internationaal

Foto: Shutterstock

Image
Balans van de wetenschap 2020 - Rathenau Instituut
De Balans van de Wetenschap 2020 geeft een overzicht van de prestaties van de wetenschap aan de hand van drie ambities die het kabinet definieerde in de Wetenschapsbrief 2019. Aan de hand van kwantitatieve indicatoren brengen we in kaart in hoeverre de Nederlandse wetenschap goede voorwaarden kent om deze drie ambities te realiseren. Dit jaar besteden we extra aandacht aan de internationale positie van de Nederlandse wetenschap.

Downloads

Downloads

Samenvatting

In de Balans van de wetenschap laat het Rathenau Instituut zien hoe de Nederlandse wetenschap zich ontwikkelt. Dat doen we door te kijken naar de drie ambities die centraal staan in het Nederlandse wetenschapsbeleid: 

  1. Wetenschap met mondiale impact
  2. Wetenschap verbonden met de samenleving
  3. Nederland als kweekvijver en haven voor talent

Aan de hand van kwantitatieve indicatoren brengen we in kaart in hoeverre de Nederlandse wetenschap goede voorwaarden kent om deze drie ambities te realiseren. Daarvoor is in 2016 samen met de KNAW en de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI) een analysekader ontwikkeld. Hierin wordt elke ambitie opgedeeld in een aantal beleidsdoelen, waarop we de prestaties van de Nederlandse wetenschap in kaart brengen. Elk hoofdstuk in deze Balans van de wetenschap behandelt een van bovenstaande ambities. Daarbij besteden we in deze editie van de Balans van de wetenschap extra aandacht aan de internationale positie van Nederland.

De beleidsdoelen en de bijbehorende indicatoren hebben we geplaatst binnen het kader van de huidige uitdagingen waar de wetenschap voor staat. Daarbij hebben we zoveel mogelijk rekening gehouden met de update van de ambities voor de wetenschap zoals opgenomen in de wetenschapsbrief en de Strategische agenda hoger onderwijs en onderzoek (OCW, 2019) en met nieuwe ontwikkelingen, zoals het missiegedreven innovatiebeleid (EZK, 2018). Het is nog onduidelijk wat de gevolgen van COVID-19 zullen zijn voor een aantal indicatoren in dit rapport, zoals de financiering van R&D en de toekenningen van onderzoeksprojecten.

De belangrijkste bevindingen uit deze Balans van de Wetenschap zijn:

Ambitie 1: Wetenschap met mondiale impact:

  • De wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek is, internationaal vergeleken, goed.
     
  • De Nederlandse wetenschap is goed internationaal ingebed.
     
  • Publicaties binnen de sociale en medische wetenschappen nemen toe en worden vaker geciteerd.
     
  • R&D-uitgaven van de rijksoverheid stijgen.
     
  • R&D-investeringen blijven achter bij nationale en Europese doelstellingen.
     
  • Nederlandse hogeronderwijsinstellingen ontvangen een relatief groot deel van hun middelen via de derde geldstroom.

Ambitie 2: Wetenschap verbonden met de samenleving

  • Investeringen van de rijksoverheid in onderzoek naar maatschappelijke uitdagingen stijgen.
     
  • Nederlandse onderzoekers zijn bovengemiddeld succesvol bij het aanvragen van financiering binnen de societal challenges-programma’s van Horizon 2020.
     
  • Nederlandse onderzoeksinstellingen kennen relatief veel verbanden met het bedrijfsleven.
     
  • Masterstudenten en promovendi zijn gewild op de arbeidsmarkt.
     
  • Nederland is internationaal leidend bij open access van wetenschappelijke artikelen.
     
  • Interesse in wetenschap neemt toe.
     
  • Het vertrouwen in wetenschap is hoog, maar aan voorwaarden verbonden.

 

Ambitie 3: Nederland is een kweekvijver en haven voor talent

  • Nederland leidt steeds meer en diverser wetenschappelijk talent op.
     
  • Er is veel onzekerheid en een hoge werkdruk binnen de academische wetenschap.
     
  • Het aandeel vrouwen in wetenschappelijk functies stijgt, maar blijft internationaal gezien laag.
     
  • Onderzoekers zijn erg gewild op de arbeidsmarkt.

Conclusies in beeld

De Balans van de wetenschap bevat veel informatie en indicatoren over de Nederlandse wetenschap. Om de inhoud van de Balans van de wetenschap overzichtelijk samen te vatten, staan hieronder twee figuren. In de eerste figuur wordt Nederland vergeleken met andere landen. In de tweede figuur wordt gekeken naar de ontwikkeling van de Nederlandse wetenschap in de afgelopen jaren.

In figuur 1.1 is te zien hoe de Nederlandse wetenschap zich internationaal verhoudt. Met kleuren is aangegeven hoe Nederland het doet op de verschillende ambities. De groene kleur geeft aan dat Nederland het internationaal gezien bovengemiddeld goed doet. De gele kleur geeft aan dat Nederland vergelijkbaar presteert met andere landen. De rode kleur geeft aan dat Nederland het internationaal bezien beneden gemiddeld doet. De grijze kleur geeft aan dat de ambitie niet te kwantificeren is. Omdat meerdere indicatoren ten grondslag liggen aan de kleur die een bepaalde ambitie krijgt, en deze indicatoren niet altijd een eenduidig beeld geven, hebben sommige ambities een kleurverloop gekregen. De paragrafen in deze Balans van de wetenschap zijn zo opgebouwd dat iedere paragraaf één beleidsdoel toelicht.

Figuur 1.1: de Nederlandse wetenschap internationaal vergeleken

de Nederlandse wetenschap internationaal vergeleken

In figuur 1.2 is te zien hoe de Nederlandse wetenschap zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. We vergelijken daarvoor de gegevens voor de indicatoren uit de Balans van de wetenschap 2020 met die uit de Balans van de wetenschap 2018. De betekenis van de kleuren in figuur 1.2 is anders dan die in figuur 1.1. De groene kleur geeft aan dat de Nederlandse wetenschap zich in de afgelopen jaren positief ontwikkeld heeft op een bepaalde ambitie. De gele kleur geeft aan dat Nederland vergelijkbaar presteert met de indicatoren uit de Balans van de wetenschap 2018. De rode kleur geeft aan dat de Nederlandse wetenschap zich de afgelopen jaren negatief ontwikkeld heeft op een bepaalde ambitie. Hier is in deze Balans van de wetenschap 2020 geen sprake van. De grijze kleur geeft aan dat de ambitie niet te kwantificeren is. Omdat er meerdere indicatoren ten grondslag liggen aan de bepaling van de kleur van een ambitie, en deze indicatoren niet altijd een eenduidig beeld geven, hebben sommige ambities een kleurverloop gekregen.

Figuur 1.2: de ontwikkeling van de Nederlandse wetenschap de afgelopen jaren

Figuur 1.2: de ontwikkeling van de Nederlandse wetenschap de afgelopen jaren - Balans van de wetenschap 2020