Bedrijf zoekt universiteit

Grote bedrijven werken wereldwijd steeds nauwer samen met zorgvuldig door hen geselecteerde universiteiten, in bijvoorbeeld gezamenlijke labs en onderzoekscentra. Nederlandse universiteiten spelen in op deze ontwikkeling en slagen erin om mondiaal opererende bedrijven aan zich te binden.

Eigen prioriteiten

Deze nieuwe vorm van samenwerking levert zowel voor universiteit als bedrijf strategische voordelen op, maar leidt ook tot nieuwe vragen. Universiteiten en bedrijven hebben elk hun eigen prioriteiten. Het is een nieuw verschijnsel waarbij alle partijen nog volop leren hoe ze deze samenwerking goed kunnen organiseren. Dit is het moment om, samen met overheden, goed na te denken over de mogelijke gevolgen van de te maken keuzes omtrent de samenwerking.

Voor universiteiten is het een manier om op hoog niveau onderzoek te doen, en om talent aan te trekken en vast te houden. Het onderzoek kan er ook economisch relevanter door worden. Tegelijkertijd helpt het om Nederland aantrekkelijk te houden als kennisland: voor onze kenniseconomie is het een manier om R&D-investeringen aan te trekken, op basis van kennis in plaats van belastingvoordelen. De bedrijven, vaak multinationals, zitten als het ware op de eerste rij en krijgen betere toegang tot publieke kennis en wetenschappers dan andere partijen, zoals mkb-ondernemers. Strategische samenwerking kan leiden tot het ongewenst wegvloeien van kennis en talent naar het buitenland. Een belangrijke vraag is ook welke rol grote bedrijven krijgen in de agendering van publieke wetenschap.

Dit rapport is gebaseerd op literatuuronderzoek, drie casestudies (Chemelot InSciTe, DELTA Lab en ARCNL) en bijeenkomsten met experts en stakeholders.

Bij voorkeur citeren als:
Tjong Tjin Tai, S.Y., J. van den Broek, T. Maas, T. Rep en J. Deuten (2018). Bedrijf zoekt universiteit – De opkomst van strategische publiek-private partnerships in onderzoek. Den Haag: Rathenau Instituut

In een strategisch partnership komen allerlei publieke en private belangen samen. Belangen van wetenschappers en hun organisaties, van industriële R&D-mensen en hun organisaties, en van beleidsmakers in verschillende domeinen en bestuursniveaus. Iedereen is nu voor zich bezig om deze partnerships vorm te geven en nu is het tijd om gezamenlijk na te denken hoe zulke samenwerking op een maatschappelijk verantwoorde, weloverwogen manier kan plaatsvinden. Daarbij moeten alle betrokken partijen rekening houden met de verschillende belangen die spelen.

Strategische samenwerking is nog volop in ontwikkeling. Goed nadenken nu voorkomt dat we later voor voldongen feiten komen te staan.

Er is een publiek belang om een afwegingskader op te stellen waarin de verschillende belangen kunnen worden meegenomen. Dit afwegingskader biedt houvast bij de besluiten over welke strategische partnerships wel of niet wenselijk zijn, en welke voorwaarden daarbij passen. De volgende issues zouden in ieder geval aan de orde moeten komen:

• Wat is het effect van een strategisch partnership op de toegankelijkheid van publieke kennis en wetenschappers voor bedrijven buiten het partnership?
• Wat is het effect van een strategisch partnership op de agendering van onderzoek en op de balans tussen de verschillende academische, maatschappelijke en economische agenda’s die wetenschap mobiliseren?
• Geopolitieke overwegingen. Kennis- en technologieontwikkeling zijn onderdeel van economische en militaire machtsstrijd. Draagt een strategisch partnership bij aan de versterking van de regionale / Nederlandse / Europese economie of aan de economie van mondiale concurrenten? Draagt het bij aan het wegvloeien van kennis en (top)onderzoekers naar het buitenland, of zorgt het juist voor instroom van kennis en talent?
• Hoe past een strategisch partnership in de langetermijnvisie van de universiteit op de kennisinstelling die zij wil zijn voor (welke) stakeholders? Hoe past dat in de langetermijnvisie van de regering op het stelsel van onderzoek en wetenschap?
• Hoe past een strategisch partnership in de regionale ontwikkelingsstrategie? Wat is het effect van een strategisch partnership op de dynamiek in, en vitaliteit van, regionale ecosystemen voor kennisontwikkeling en innovatie?