Deze agent heeft een extra paar ogen: de bodycam

Het idee achter de camera

Als Arjen Wollens opstaat, valt op hoeveel hulpmiddelen en technologie hij bij zich draagt. Hij heeft een kogelwerend vest, een wapenstok, een portofoon, handboeien, een draagriem voor zijn ME-helm, een patroonhouder, vuurwapen, zakmes, pieperhouder met pieper, handschoenen voor eerstehulpverlening, lampje, pepperspray, taser, bodycam, en een pen met boekje.

Het merendeel van de attributen hangt aan een riem om het middel, maar de bodycam is vastgeklikt op de borst. ‘Alles bij elkaar is het best wel zwaar, en dan heb ik ook nog eens zware schoenen aan. Een verdachte op sportschoenen die voor je wegrent is lastig bij te houden.’

Als hoofdagent surveilleert Wollens vooral op straat, en houdt hij zich bezig met incidentenafhandeling en meldingen van burgers. Dat kan gaan om meldingen van een inbraak tot aanrijdingen, en van winkeldiefstallen tot geweldsincidenten.

De bodycam wordt in het team van Wollens al zo’n acht jaar ingezet, in eerste instantie voor in de horeca. ‘Er kunnen tijdens het uitgaan best wel heftige incidenten plaatsvinden, waarbij het er chaotisch aan toe gaat.’ Wanneer in zo’n situatie de-escalatie niet mogelijk is, kan de agent op straat besluiten om de bodycam aan te zetten, die beeld en geluid opneemt.

Dit kan meerdere redenen hebben: ‘Dronken mensen weten vaak niet meer wat ze gezegd hebben. Het is ook fijn dat je als agent ondersteunend bewijs hebt dat je je werk goed hebt gedaan, terwijl die ander zich schofterig tegen jou heeft gedragen’.

Verdachten kunnen zo achteraf geconfronteerd worden met beelden, en deze kunnen bewijs vormen voor het beledigen van een agent in functie of geweldspleging in het algemeen. ‘Het proces-verbaal dat wij achteraf tikken wordt soms wel eens van tafel geveegd door een rechter die twijfelt. Een camera is dan een perfect middel om die twijfel weg te nemen.’

Bodycam in gebruik

De bodycam registreert beelden zodra de camera op stand-by staat. Deze stand moet door de agent handmatig worden aangezet. Wanneer de agent twee keer op een specifieke knop drukt, worden de beelden ook opgeslagen. De beelden van de dertig seconden vóór dit moment worden dan ook meegenomen.

Via een telefoonapp kan de agent de beelden zelf bekijken en vervolgens opslaan op een externe harde schijf. Ook kan besloten worden om het beeld weer te verwijderen. In focusgroepgesprekken van het Rathenau, die gevoerd werden met burgers om erachter te komen wat zij van bodycams vinden, kwam naar voren dat sommige burgers het niet prettig vinden dat agenten zelf kunnen beslissen wanneer wordt gefilmd. Wollens wijst erop dat ze werken volgens duidelijke protocollen en er niet zijn ‘om de burger te pesten’.

Ook geeft hij aan dat de politie recht heeft op privacy: ‘Op het bureau en in de surveillanceauto worden bijvoorbeeld ook prive zaken besproken. Het zou onze privacy schaden als alles opgenomen word.’.

Koppeling met taser

De camera wordt regelmatig vernieuwd. Zo heeft de nieuwste versie veel minder bedrading, en is de camera inmiddels gekoppeld aan het gebruik van een taser. Wanneer de taser wordt aangezet door de agent, gaat de bodycam ook automatisch aan, mits de camera op stand-by staat. Ook worden er dan niet dertig seconden extra vooraf opgenomen, maar twee minuten.

Door de camera voelt Wollens zich minder kwetsbaar op straat. Wanneer hij op een bepaalde manier bejegend wordt en het wordt opgenomen, sterkt hem dat in zijn zelfvertrouwen om te handelen. De bodycam kan ook een spiegel zijn voor de agent: ‘Natuurlijk gaan er dingen fout, het is mensenwerk. Als ik een fout maak moet ik daar van leren’. Door een opname achteraf terug te zien, kan de agent reflecteren op zijn of haar handelen.

Bodycam en reacties van de omgeving        

Een veelgenoemde motivatie voor bodycams is de preventieve werking. Er zou bijvoorbeeld minder geweld tegen agenten gebruikt worden wanneer verdachten zien dat ze gefilmd worden. Volgens Wollens is dat inderdaad zo: ‘Als je uit de anonimiteit wordt gehaald is dat een reden om je wel te gedragen omdat er hard bewijs is’, maar soms reageren mensen bij het zien van de camera door boos te worden.

Hoe verhouden de bodycambeelden zich tot het oordeel van de agent zelf? ‘Het kan dat mijn interpretatie anders geregistreerd wordt door de camera. Wanneer dingen snel gebeuren verdraait soms de chronologie in je hoofd. Dan is een bodycam een mooi ondersteunend middel.’

Toch blijkt de bodycam in de praktijk geen sluitend bewijsmiddel te zijn. Zo raakt de camera wel eens los, ‘als ik een schutting overklim om achter iemand aan te rennen valt de camera er zo af, dan moet ik achteraf weer gaan zoeken’. En bij een worsteling tussen agent en verdachte is soms niet veel zinnigs te zien op beeld. Bovendien moet de camera op stand-by staan om te kunnen filmen, iets dat soms wordt vergeten in een situatie die zich snel ontwikkelt.

Discriminatie tegengaan?

Bij het politiebureau is in grote letters Artikel 1 van de Grondwet te lezen: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, of op welke grond dan ook, is niet toegestaan’.

Arjan vertelt over een zaak waarin hij zelf van etnisch profileren beschuldigd werd. De persoon in kwestie werd erg boos en ging tegen hem tekeer. Doordat de bodycam aanstond kon Wollens echter bewijzen dat hij zich netjes had gedragen en na het zien van de beelden was zijn leidinggevende sneller geneigd om hem te steunen in dit incident.

Toch denkt hij dat de inzet van bodycams geen uitsluitsel kan geven bij alle zaken: ‘Een camera kan niet zien waarom ik personen ga bevragen. Er blijft interpretatie voor nodig. Die zit in je hoofd, niet in de camera’.

Uit het interview komt duidelijk naar voren dat Wollens de bodycam graag wil inzetten om transparant te zijn over zijn werkwijze. Hij vertrouwt op zijn eigen werkwijze, ‘en dat mag ook wel vastgelegd worden’. Het zou volgens hem goed zijn als elke agent een bodycam zou dragen, al moet iedereen zijn eigen weg vinden om hier prettig mee om te gaan.