In 2023 startte het ministerie van EZ samen met de ministeries van IenW, LVVN, OCW en VWS aan een traject voor een integrale langetermijnvisie op biotechnologie. Met deze notitie wil het Rathenau Instituut een bijdrage leveren aan die visie. Wij doen dit vanuit onze jarenlange expertise op het gebied van de maatschappelijke aspecten van biotechnologie.
Biotechnologie wendt biologische processen, organismen, of systemen aan om producten en technologieën te maken die nuttig zijn voor de mens. De combinatie van leven en technologie belooft oplossingen voor uitdagingen in de gezondheidszorg, landbouw, industrie en milieubescherming. Denk aan de ontwikkeling van biogeneesmiddelen, genetisch gemodificeerde gewassen en biobrandstoffen. Tegelijkertijd brengt biotechnologie ook maatschappelijke dilemma’s met zich mee, bijvoorbeeld in relatie tot veiligheid en het betaalbaar en toegankelijk houden van zorg. Het is belangrijk dat de ontwikkeling en toepassing van biotechnologie in goede banen wordt geleid met oog voor publieke waarden.
In 2023 publiceerde de COGEM en de Gezondheidsraad de Trendanalyse biotechnologie 2023. Hierin wordt geconstateerd dat de wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen in en om biotechnologie onverminderd snel doorgaan én dat de initiatieven vanuit de overheid op dit gebied versnipperd zijn. Er wordt opgeroepen tot een kabinetsbrede integrale langetermijnvisie op biotechnologie. Onder leiding van het ministerie van Economische Zaken (EZ) zijn de verschillende relevante ministeries daarom begonnen met een traject om tot zo’n visie te komen.
Met deze notitie wil het Rathenau Instituut een bijdrage leveren aan het visietraject. We reflecteren eerst op het proces en leveren daarna inhoudelijke input. We schrijven deze notitie omdat we al sinds 2014 onderzoek doen naar biotechnologie en samenleving en omdat we in de afgelopen tien jaar een groot aantal wetenschappelijke en maatschappelijk experts en belanghebbenden raadpleegden.
Onze belangrijkste aanbevelingen zijn:
- Vorm naast een visie op het stimuleren van biotechnologie ook een visie op de te bereiken maatschappelijke doelen.
- Denk daarbij aan waarden zoals natuurlijkheid, grenzen aan maakbaarheid, en rechtvaardigheid.
- Betrek burgers en kijk naar de bredere maatschappelijke gevolgen van biotechnologie.
- Werk aan de transitie van het kennis- en innovatieecosysteem.