calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Waarom mag dat niet, een stukje van jezelf verkopen?

artikel
01 september 2017
Blog

Eens in de zoveel tijd laait de commotie weer op rond betalen voor delen van ons lichaam. Dankzij internet en goedkope vliegtickets ligt de wereldwijde lichaamsmarkt aan onze voeten. Een stukje van jezelf verkopen, dat moet onder goede voorwaarden mogelijk zijn, schrijft Ingrid Geesink van het Rathenau Instituut. 

Eens in de zoveel tijd laait de commotie weer op rond betalen voor delen van ons lichaam. Dankzij internet en goedkope vliegtickets ligt de wereldwijde lichaamsmarkt aan onze voeten. Een stukje van jezelf verkopen, dat moet onder goede voorwaarden mogelijk zijn, schrijft Ingrid Geesink van het Rathenau Instituut. 

Donatie van organen moet plaatsvinden 'om niet': vrijwillig, uit naastenliefde en zonder financieel gewin. Het menselijk lichaam is immers geen ding waarin naar hartelust kan worden ingegrepen. Het lichaam, of delen daarvan, zijn niet te koop. Toch is dat precies wat we al jaren zien gebeuren. Organen worden verhandeld op een wereldwijde markt. Op allerlei manieren wordt door iedereen verdiend aan het lichaam. Maar de donor moet handelen uit naastenliefde, zonder winstoogmerk. Dat is veiliger, gezonder en ethischer voor donor en ontvanger.

Conflictgebieden

Een veelgehoord argument is dat betaling in strijd is met het respect voor menselijke waardigheid, omdat het lichaam, en daarvan afgescheiden materialen, tot een zaak of verhandelbaar product wordt gereduceerd. Een donor moet om niet doneren. Maar nu blijkt dat andere partijen verdienen aan het materiaal.

Een tweede argument is dat de veiligheid en kwaliteit van het materiaal in gevaar komt, omdat donoren omwille van het geld belangrijke gezondheidsinformatie achterhouden en daarmee een gevaar voor de volksgezondheid vormen. Maar we laten deze 'producten' van betaalde buitenlandse donoren wel toe in Nederlandse ziekenhuizen, bijvoorbeeld bloedplasma-producten. Gelden veiligheid en kwaliteit in dat geval minder?

Ten slotte zou betalen de vrijwilligheid om te doneren onder druk zetten: mensen met weinig geld zouden eerder geneigd zijn een deel van hun lichaam af te staan. Inderdaad, vaak gaat het bij deze handel om organen uit conflictgebieden en van mensen in armoede.

Crimineel circuit

Feit is dat orgaanhandel zich vooral afspeelt in een crimineel circuit, waar ook regelmatig vrouwen- en wapenhandel plaatsvinden, in netwerken van intimidatie en onderdrukking. Bij illegale handel, zoals met nieren, is er geen beroepsgroep die overlegt over gepaste vergoedingen, geen publiek debat over mogelijkheid of wenselijkheid, geen democratisch besluit, geen instantie die de randvoorwaarden bepaalt, niemand die toeziet op (wan)praktijken en geen regulering van vraag en aanbod.

Daarbij wordt juist op het gebied van betaling de laatste jaren veel geëxperimenteerd met alternatieven voor de perverse prikkel van snel cashen - en daarmee mogelijk niet vrijwillig en weloverwogen doneren. Voorbeelden zijn een tegemoetkoming in de kosten van de begrafenis bij postmortale donatie, de optie om donoren levenslang een gratis ziektekostenverzekering aan te bieden of een hogere plek op de wachtlijst als ze zelf een orgaan nodig hebben. Deze voorbeelden van vergoedingen vallen binnen de regelgevende kaders.

Meedelen in de winst

Marktregulering kan zo de randvoorwaarden scheppen om bescherming te bieden aan kopers en verkopers, met toezicht op excessen en interventie bij perverse marktprikkels. Medisch-ethische principes die we kennen uit de reguliere geneeskunde, zoals geïnformeerde toestemming, autonomie en bescherming tegen ongelijke behandeling vanuit een kwetsbare positie als patiënt, zouden meer goed doen dan het krampachtig handhaven van een verbod op betaling.

Door te durven sturen op manieren waarop lichaamsmateriaal en geld wel goed samengaan, geven we ruimte aan alternatieve manieren om het tekort aan organen te verhelpen. Daarmee deelt iedereen mee in de winst.

Dit opiniestuk van Dr. Ingrid Geesink verscheen op 31 augustus in Trouw