calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

De rol van kennis bij de bevingen in Groningen

Artikel
04 juni 2021
Besluitvorming corona Groningen

Twee Groningers vragen aandacht in Den Haag voor het gasbeleid en de effecten daarvan in de provincie Groningen/Shutterstock

Image
Protest in Den Haag over het aardgasbeleid in Groningen

Begin 2020 zet de coronapandemie de wereld flink op z’n kop. Ook de Nederlandse overheid ziet zich geconfronteerd met een virus waarover nog veel onbekend is. Ondanks de grote onzekerheid onderneemt het kabinet vrijwel direct actie. Bij de aardbevingen in Groningen duurt het jaren voordat de overheid erkent dat er iets ergs aan de hand is, en daarnaar gaat handelen. Welke rol speelt kennis in de politieke besluitvorming en maatschappelijke discussie in deze verschillende situaties? Daarover schreven medewerkers van het Rathenau Instituut een essay.

In het kort:

  • Zowel bij het aanpakken van de coronapandemie als bij de aardbevingen in Groningen zoekt de overheid houvast bij cijfers en modellen.
  • Kennis kan een waardevolle bijdrage leveren aan de besluitvorming, maar dicteert nooit wat wenselijk is.

In beide gevallen is zichtbaar hoe beleidsmakers en politici een beroep doen op wetenschappelijke kennis. De kennis die de overheid nodig had om te kunnen concluderen dat er in Groningen een oorzakelijk verband was tussen de gaswinning en de bevingen, die in aantal en zwaarte toenamen, betrok ze hoofdzakelijk van de NAM. De NAM was voor de gaswinning verantwoordelijk, beschikte over veel kennis over de Groningse bodem, maar ook over een commercieel belang, net als overigens de overheid zelf. Die positie laat zich lastig verenigen met het bekostigen en uitvoeren van onafhankelijk onderzoek. De kennis over het coronavirus en de verspreiding ervan, betrok de overheid vooral van het RIVM, een onafhankelijke kennisorganisatie met een publieke taak en een lange staat van dienst.

Het essay laat zien hoe de overheid in beide gevallen houvast zoekt bij cijfers en modellen. Anders dan in Groningen probeert ze bij de bestrijding van het coronavirus transparant te zijn over onzekerheden, dilemma’s en afwegingen. Maar wanneer er maatregelen genomen worden, blijken modellen en cijfers toch weer dominant.

Democratische informatiesamenleving

Het essay valt binnen een van de vier grote thema’s waarmee het Rathenau Instituut zich bezighoudt: de democratische informatiesamenleving. Daarbij gaat het onder meer over de vraag hoe kennis kan bijdragen aan politieke besluiten die gebaseerd zijn op informatie en kunnen rekenen op vertrouwen van de bevolking. Wanneer een overheid besluiten neemt, is het van belang dat ze goed geïnformeerd is. Kennis kan hierbij een waardevolle rol spelen, maar dicteert nooit wat wenselijk is, concluderen de schrijvers van het essay, Isabelle van Elzakker en Patricia Faasse. Daarvoor zullen altijd politieke afwegingen nodig zijn met oog voor bredere vragen en zorgen in de samenleving.

Het essay is een van de drie essays die zijn geschreven op verzoek van het Kennisplatform leefbaar en kansrijk Groningen van de Rijksuniversiteit Groningen.  Ze vormen de afsluiting van een serie dialogen die de afgelopen jaren in Groningen zijn georganiseerd over de rol van kennis in het beleid en het maatschappelijke debat. Kennis wordt daarbij gezien als meer dan de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Het gaat om het vermogen om feiten te kunnen duiden. Dit betekent dat ook ervaringen uit de praktijk eronder kunnen vallen.

De drie essays en het afsluitend verslag van de dialoogserie zijn te vinden op de site van het kennisplatform.

Of download alleen het essay 'Bevingen, besmettingen en onderbouwd beleid'