Het juiste communicatiemiddel
Het Rathenau Instituut heeft een instrument ontwikkeld om de kwaliteit van wetenschapscommunicatie te kunnen beoordelen. De publicatie van dit beoordelingsinstrument was het startschot voor een open dialoog. Blogpost 3 in een serie.
Door Alex Verkade
In ons beoordelingsinstrument hebben we vijftien kwaliteitsindicatoren voor wetenschapscommunicatie (wtc) opgenomen. De eerste tien indicatoren zijn ‘technisch’ van aard: hiermee kijken we naar consistentie, haalbaarheid, doordachtheid en effectiviteit van het project. Voor wie vaker nadenkt over kwaliteit in projecten zullen deze indicatoren bekend zijn. Toch zijn ze niet triviaal: juist op deze gebieden valt in wetenschapscommunicatieprojecten veel winst te behalen. Goed nadenken over doelen is daarin de eerste stap. Vervolgens gaat het erom de juiste middelen te kiezen.
Slechte middelen bestaan niet
De vraag die centraal moet staan bij een strategische keuze voor een middel is of te verwachten valt dat de gestelde doelen hiermee gehaald kunnen worden. Die stellen we dan ook in indicator 2.1 van het beoordelingsinstrument. Er zijn legio mogelijke communicatiemiddelen. Moderne media of actuele hypes – Instagram, storytelling, citizen science – zijn niet per definitie beter of slechter dan traditionele vormen. Een lezing is een traditionele vorm die in sommige situaties het aangewezen middel kan zijn. Bepaalde doelgroepen hebben behoefte aan mooie leerzame verhalen, voelen zich daar prettig bij en doen er veel kennis mee op.
Geen middel is dus a priori goed of slecht. De kwaliteit van een gekozen middel hangt af van de aansluiting bij doel (indicator 1.1) en doelgroep (indicator 1.2). In een goed project is de keuze voor een bepaald middel gebaseerd op doel, doelgroep en wat bekend is over dat middel. En dat kan van alles zijn.
Het ene publiek is het andere niet
Als het om pers gaat, weten we bijvoorbeeld dat elk medium een eigen gebruikersprofiel heeft. Zo luisteren er weinig jongeren naar Radio 1, wordt Facebook steeds meer door ouderen en steeds minder door jongeren gebruikt en is voor lager opgeleide ouderen NRC Handelsblad niet de eerst aangewezen krant, maar kan er beter gebruik gemaakt worden van lokale huis-aan-huisbladen.
Probeer je een publiek te betrekken via geschreven media of andere tekstmiddelen, dan moet je het taalgebruik aanpassen aan de doelgroep. Uiteraard moet jargon vaak vermeden worden, maar minstens zo belangrijk is bijvoorbeeld de zinslengte. Richt je je op vmbo-jongeren, dan doe je er goed aan eens een vmbo-schoolboek in te kijken.
De geschreven tekst is vervolgens niet het eindproduct. Iedereen kan een blog beginnen, maar lang niet iedereen kan een goed blog beginnen, dat volhouden en bezoekers blijven betrekken. Een blog zonder lezers is geen wetenschapscommunicatie. De promotie van het blog is dus deel van het communicatieproject, evenals het eventuele gesprek in de comments of op sociale media.
Vind je die dialoog belangrijk en organiseer je een publieksbijeenkomst, dan is een wetenschapscafé geschikter dan een lezing. En wie op een festival groepen wil bereiken die wat verder van de wetenschap af staan, vindt die eerder op Parkpop in Den Haag of het Oktoberfeest in Sittard dan op De Beschaving in Utrecht.
Wereld van expertise
Dit is slechts een greep uit vele mogelijke overwegingen bij het kiezen van een middel om publiek te betrekken. Er bestaat een wereld van kennis en ervaring op het gebied van wetenschapscommunicatie, tot aan complete branches van specialisten toe, met eigen conferenties en verenigingen (bijvoorbeeld rond wetenschapsjournalistiek, art/science, wetenschapsmusea).
We horen graag meer overwegingen. Wat maakt een wtc-project effectief? Hoe kies je het juiste middel voor maximale impact?
We nodigen je van harte uit hierop te reageren, met vragen, kritiek en andere input. Reageren kan besloten, via e-mail, of via Twitter.
Alex Verkade is tijdelijk verbonden aan het Rathenau Instituut.