Wat vinden 6-vwo’ers van dieren als donor?

Het is september 2021. Een team van het Rathenau Instituut bezoekt de Christelijke Scholengemeenschap Comenius in Leeuwarden. We organiseren daar, samen met een transplantatiechirurg, een wetenschapper en een patiënt een dialoog over donordieren. Het bezoek maakt deel uit van het initiatief van het Rathenau Instituut en NEMO Kennislink om een brede maatschappelijke dialoog te organiseren over het dier als donor.

In Leeuwarden schetst eerst de transplantatiechirurg de gang van zaken rondom transplantaties. Welke organen kunnen getransplanteerd worden? Hoe lang duurt een operatie? Hoe ziet een operatie eruit? Waarom staan er nog steeds zo veel mensen op de wachtlijst?

Vervolgens vertelt de patiënt over haar ervaringen als ontvanger van maar liefst twee organen. Hoe leefde ze met de ziekte? Hoe veranderde haar leven na de transplantatie? En waarom gebruikt ze nu nog steeds veel medicijnen?

Daarna legt de transplantatieonderzoeker de nieuwste wetenschappelijke bevindingen uit. Ook vertelt de wetenschapper hoe het is om onderzoek te doen naar nieuwe technieken en wat de rol kan zijn van het dier als donor in de verre toekomst.

Na de minicolleges is het tijd voor de korte animatiefilm van het dier als donor. Het is 2051. Lisa’s nieren werken niet goed. Ze moet drie keer per week naar de kliniek en ze is zo moe dat ze nauwelijks leuke dingen kan doen. Samen met haar partner David zoekt ze naar oplossingen. De eerste oplossing is de conventionele niertransplantatie. Maar dan moet ze jaren wachten en daarna nog veel medicijnen slikken om afstoting te onderdrukken. De tweede oplossing is een nier gebaseerd op Lisa’s cellen, maar gegroeid in een varken. Dat kost zeker een jaar. De kans op afstoting is een stuk kleiner dan bij een normale transplantatie en Lisa hoeft veel minder medicijnen. De derde optie is een aangepaste varkensnier. Dat duurt drie maanden en na de transplantatie moet Lisa medicijnen blijven slikken om de afstoting te onderdrukken. Lisa twijfelt. Wil ze een orgaan van een varken of wil ze liever wachten op een orgaan van een mens?

Onder begeleiding van het Rathenau Instituut gaan de eindexamenscholieren met elkaar in gesprek. Wat vind jij van de techniek? Wat zou je zelf doen in deze situatie?

Een deel van de scholieren is vegetariër. Zij redeneren dat we dieren met respect behandelen en ze niet moeten gebruiken voor doeleinden van de mens. “Niet voor vlees, en ook niet voor organen voor mensen”, aldus een van de vegetariërs.

Deze stelling roept bij klasgenoten vragen op over de verhouding tussen mens en dier. In hoeverre mogen mensen dieren gebruiken voor menselijke doeleinden? Sommige scholieren zeggen dat dieren en mensen gelijkwaardig zouden moeten zijn. De meesten vinden het echter gerechtvaardigd om dieren te gebruiken voor menselijke doeleinden. Daarbij geldt dan wel dat de dieren goed behandeld moeten worden.

Dan gaat het over het vermijden van dierenleed. De donordieren groeien op in een soort lab. Veel scholieren vinden dit een naar idee. “Als ik een varken alleen in een stal zie staan, denk ik: nee laat maar,” zo zegt een zesdeklasser. “Maar als ik een varken in een wei zie met andere varkens eromheen, dan zou ik dat een stuk beter vinden.”

Maar, zo werpt een klasgenoot tegen: “De kwaliteit van leven van de donorvarkens is misschien wel beter die van varkens die nu opgroeien voor de slacht in megastallen.”

Dat brengt de groep tot de vraag: wat weegt zwaarder? Het welzijn van het dier of van de mens? En kun je je als gezonde jongere wel inleven in hoe het moet zijn als je zelf of een van je familieleden ziek is? Ben je dan niet veel eerder bereid om een dier te gebruiken voor het orgaan? De meeste Comeniusleerlingen zijn het eens met de volgende stelling: alleen een dier als donor als er echt geen andere optie is.

Een andere kwestie die opkomt, is hoe ver we willen gaan met donordieren en wat de gevolgen zijn voor onze maatschappij. Mogen alleen ernstig zieke mensen een donordier of kunnen ook relatief gezonde mensen hun organen verversen, zoals je bij een auto de onderdelen vervangt? En als je dan gaat voor alleen de ernstig zieken, speelt leeftijd dan nog een rol? Krijgen alleen jonge, zieke mensen een orgaan?

Sommige scholieren vinden dat we als maatschappij moeten accepteren dat het leven eindig is en dat we niet iedereen kunnen genezen. Andere scholieren beargumenteren juist dat we moeten inzetten op innovatie en nieuwe technieken, omdat we onszelf als maatschappij daarmee vooruithelpen.

De vwo’ers vrezen dat alleen rijke mensen toegang krijgen tot donordieren. Daarom, aldus de scholieren, moet de overheid zorgen voor een eerlijke toegang tot nieuwe technieken.

Tot slot is er nog de kwestie over onze planeet en de klimaatdoelen. Door donordieren wordt de veestapel alleen maar groter. Dat valt wel mee, zo denkt een aantal scholieren: “Want als we alleen donordieren op kleine schaal gebruiken en mensen tegelijkertijd minder vlees gaan eten, dan hoeft de druk op de planeet niet zo groot te zijn.”

Het gesprek heeft de meeste Friese scholieren aan het denken gezet. Wat is de verhouding tussen mens en dier? Hoe ver willen we gaan? Wat zijn de gevolgen voor de maatschappij? Duidelijk wordt in elk geval dat het niet alleen gaat om wat je als individu van donordieren vindt.

Wil je ook meepraten over donordieren? Meld je aan voor de brede maatschappelijke dialoog op 7 november in het NEMO Museum.

Gerelateerde content:

Andere terugblikken: