De rol van de chief scientist bij kennis voor beleid
De skyline van Den Haag met verschillende ministeries. Foto: Laurens van Putten / ANP
We schreven deze verkenning omdat verschillende adviseurs en politici recent aandacht vroegen voor de functie van chief scientist of de varianten chief scientific adviser en chief scientific officer.
We willen met het stuk beleidsmakers en onderzoekers informeren die betrokken zijn bij het organiseren van wetenschap voor beleid.
Conclusie
Het Nederlandse systeem voor het gebruik van wetenschappelijke kennis in beleid heeft zwakke punten, in het bijzonder bij beleidsbeoordelend kennisgebruik. Het aanstellen van gezaghebbende functionarissen op ministeries als chief scientist is niet de oplossing voor dit probleem, maar kan er wel een onderdeel van zijn doordat het de kennisfunctie op verschillende wijzen kan versterken.
- Een chief scientist met bevoegdheden dwingt af dat relevante wetenschappelijke kennis bij de besluitvorming wordt betrokken. Dit kan het kennisbewustzijn binnen het Rijk vergroten en een organisatiecultuur bevorderen met meer oog voor kennis.
- Een chief scientist met goede verbindingen naar zowel de wetenschap als het beleid kan de toegankelijkheid en beschikbaarheid van kennis voor het ministerie vergroten. Een chief scientist biedt het ministerie nieuwe mogelijkheden om snel relevante expertise te mobiliseren als de actualiteit daarom vraagt. Dit vergroot een meer responsieve advisering vanuit de wetenschap.
- Chief scientists kunnen verkokering tegengaan en integraal beleid bevorderen door relevante verbindingen te leggen tussen beleidsdomeinen en wetenschapsgebieden. Het leggen van verbindingen kan worden versterkt als de chief scientists onderdeel zijn van een interdepartementaal stelsel met centrale coördinatie of aansturing.
- Chief scientists kunnen de mogelijkheden van de wetenschap om bij te dragen aan de kwaliteit van het beleid vergroten, en tegelijkertijd de beperkingen van de wetenschap voor de ontwikkeling van beleid duidelijk voor het voetlicht brengen door aan te geven tot hoever wetenschappelijke kennis reikt en vanaf waar het aankomt op het maken van politieke keuzes.
Aandachtspunten
Voor de chief scientist is een toegespitste taakopdracht passend: het toetsen van voorgenomen beleidsinterventies aan wetenschappelijke inzichten, en het toetsen van staand beleid aan nieuwe wetenschappelijke inzichten. Daarbij heeft de chief scientist als taak te zorgen dat politieke besluitvorming op tijd beoordeeld wordt in het licht van actuele wetenschappelijke kennis.
De activiteiten van de chief scientist zijn een aanvulling op het werk van planbureaus, adviesraden en publieke kennisinstellingen. Die zijn goed toegerust om te ondersteunen bij het formuleren van beleidsdoelen of het verkennen van beleidsopties voor de toekomst. De chief scientist richt zich primair op actuele beleidsinitiatieven en beoordeelt in hoeverre deze worden ondersteund door wetenschappelijke inzichten.
Ministeries hebben hun kennisfunctie op een eigen wijze georganiseerd. De meerwaarde van een chief scientist en de gewenste invulling van diens rol zal daarmee per ministerie of beleidsterrein verschillen. Om effectief te kunnen zijn, is het belangrijk dat de chief scientist beschikt over heldere bevoegdheden en voldoende staf en middelen.
Om de functie van chief scientist goed te kunnen vervullen, heeft de chief scientist niet alleen directe lijnen naar alle directies en niveaus binnen het departement, maar ook directe toegang tot de politieke en bestuurlijke top van het ministerie. Van de chief scientist mag verwacht worden dat die politiek neutraal is en in staat om binnen de vertrouwelijkheid van het ministerie gevraagd en ongevraagd advies te geven.