In het kort
- Tussen 2004 en 2017 verdubbelde de projectfinanciering van universiteiten.
- Bij veel onderzoeksprojecten moeten universiteiten geld bijleggen: matchen.
- De universiteiten hebben echter zoveel projectonderzoek dat matching niet alleen de ruimte voor het eerste geldstroom onderzoek beperkt, maar ook de ruimte voor het onderwijs.
Inkomsten voor onderwijs en onderzoek stijgen
Onderstaande grafiek toont de ontwikkeling van de inkomsten van universiteiten en de universitair medische centra (umc's). Het gaat bijvoorbeeld over inkomsten uit onderzoeksopdrachten (incl. projectsubsidies), inkomsten uit collegegelden en inkomsten vanuit de rijksbijdrage. Bij de umc's zijn de inkomsten uit de zorg niet meegenomen.
Tussen 2004 en 2017 stijgen de totale inkomsten voor onderwijs en onderzoek van 4,6 miljard euro naar 7,7 miljard euro. Dat is een stijging van bijna 70%.
Tussen 2004 en 2017 stijgen alle posten. Ze stijgen niet allemaal even hard:
- De rijksbijdrage van de overheid, de zogeheten eerste geldstroom, gaat van 2,6 miljard naar 3,9 miljard (51%).
- De inkomsten uit de collegegelden verdrievoudigen van 284 miljoen naar 861 miljoen euro (303%).
- De inkomsten uit onderzoeksopdrachten en projectsubsidies verdubbelen van 805 miljoen naar 1772 miljoen (220%).
onderzoeksopdrachten | rijksbijdrage | rijksbijdrage werkplaatsfunctie | collegegelden, lesgelden en contractonderwijs | diverse inkomsten | |
2004 | 805 | 2587 | 471 | 284 | 419 |
2005 | 866 | 2677 | 482 | 301 | 443 |
2006 | 899 | 2743 | 490 | 431 | 469 |
2007 | 962 | 2817 | 510 | 454 | 513 |
2008 | 1161 | 3198 | 526 | 487 | 601 |
2009 | 1449 | 3340 | 573 | 543 | 518 |
2010 | 1551 | 3354 | 559 | 599 | 528 |
2011 | 1700 | 3442 | 583 | 615 | 544 |
2012 | 1757 | 3465 | 581 | 647 | 523 |
2013 | 1760 | 3585 | 595 | 666 | 501 |
2014 | 1763 | 3626 | 617 | 706 | 491 |
2015 | 1808 | 3697 | 618 | 767 | 517 |
2016 | 1771 | 3802 | 652 | 812 | 544 |
2017 | 1772 | 3901 | 669 | 861 | 530 |
Projectonderzoek verdubbeld, steeds meer uit Europa
De onderstaande grafiek splitst de inkomsten uit onderzoeksopdrachten (de donkerblauwe balkjes van het eerdere staafdiagram) uit naar financieringsbron. De grafiek laat zien dat de inkomsten van universiteiten voor onderzoeksprojecten tussen 2004 en 2012 stijgen van 805 miljoen naar 1757 miljoen euro (220%). Daarna zijn de inkomsten redelijk stabiel.
Vanaf 2008 tot en met 2017 hebben we gegevens per bron:
- De inkomsten uit internationale bronnen, zoals subsidies voor EU-projecten en Europese kaderprogramma's stijgen van 192 miljoen naar 357 miljoen euro (86%).
- De inkomsten van NWO projectsubsidies stijgen van 304 miljoen naar 444 miljoen euro (46%).
- Het projectfinanciering van non-profitorganisaties gaat van 384 miljoen naar 585 miljoen euro (55%).
- De opdrachten van het bedrijfsleven stijgen van 208 miljoen naar 301 miljoen euro (45%).
totalen 2004-2008 | NWO | non-profit nationaal | internationaal | bedrijven | diversen ongespecificeerd | |
2004 | 805 | |||||
2005 | 866 | |||||
2006 | 899 | |||||
2007 | 962 | |||||
2008 | 304 | 384 | 192 | 208 | 73 | |
2009 | 345 | 530 | 198 | 298 | 78 | |
2010 | 392 | 581 | 231 | 274 | 73 | |
2011 | 422 | 653 | 251 | 305 | 69 | |
2012 | 454 | 643 | 265 | 311 | 84 | |
2013 | 469 | 602 | 306 | 313 | 70 | |
2014 | 447 | 668 | 308 | 279 | 61 | |
2015 | 459 | 612 | 336 | 307 | 94 | |
2016 | 467 | 608 | 330 | 284 | 83 | |
2017 | 444 | 595 | 357 | 301 | 76 |
Matching neemt hap uit 'vrij' onderzoek én drukt op onderwijs
Voor de meeste extern verworven onderzoeksopdrachten moeten universiteiten geld bijleggen: de zogeheten matching. Opdrachten voor derden worden namelijk geworven tegen loonkosten en niet op basis van de integrale kosten. Universiteiten leggen gemiddeld voor iedere euro aan onderzoeksopdrachten zelf nog 0,74 euro bij (Ernst en Young, 2014, zie ook ons rapport Chinese borden).
De universiteiten gebruiken de rijksbijdrage voor zowel onderzoek als onderwijs. In de onderstaande figuur laten we zien dat de matchingskosten een grote hap nemen uit de rijksbijdrage voor onderzoek. In de figuur daarna laten we vervolgens zien dat de dynamiek van de onderzoeksopdrachten (matching) niet alleen de ruimte voor het eerste geldstroom onderzoek beperkt, maar ook voor het onderwijsdeel van de rijksbijdrage. Dat de matching ook drukt op het onderwijs was lange tijd niet bekend.
Eigen berekeningen
De bestedingen aan onderwijs en onderzoek zijn berekende bedragen. In de verantwoording van universiteiten en umc's worden geen afzonderlijke uitgaven aan onderwijs of onderzoek gerapporteerd. Naast de inkomsten in euro's staat een variëteit aan uitgaven die de instellingen doen, zoals uitgaven aan gebouwen, infrastructuur, personeel enz. Wij hebben de uitgaven van universiteiten toegerekend aan onderwijs en onderzoek.
Onderscheid tussen onderzoek en onderwijs
Voor dit factsheet hebben we een onderscheid gemaakt tussen de financiering van onderwijs en die van het onderzoek. Dat houdt in dat we de posten collegegelden, lesgelden en inkomsten uit contractonderwijs geïntegreerd presenteren en dat we bij de inkomsten uit opdrachten alleen de inkomsten voor onderzoeksopdrachten meenemen en niet het contractonderwijs. De rijksbijdrage voor onderwijs en onderzoek is een lumpsum. Het is uiteindelijk aan de universiteiten om te bepalen welk deel daarvan zij besteden aan onderzoek en welk deel aan onderwijs.
18 versus 13 universiteiten
In dit factsheet gebruiken we de cijfers van alle 18 universiteiten. Voor de matchingsproblematiek ligt de focus op de 13 research universiteiten. De financiële cijfers zijn deels afkomstig van de originele verantwoordingsdocumenten van universiteiten (enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekeningen) en umc's (DigiMV en jaarrekeningen) en de representatie daarvan door DUO. De eerste geldstroom budgetten van de universiteiten zijn inclusief de bedragen die gemoeid zijn met onderwijs en onderzoek aan de geneeskundefaculteiten. Deze zijn echter ook een onderdeel van de jaarrekening van de umc's en worden dus eveneens op beide plaatsen verantwoord. De werkplaatsfunctie voor de umc's wordt in de jaarrekeningen van de umc's verantwoord; als onderdeel van de post 'subsidies OCW'.
Hoe ouder, hoe minder details
Naarmate de bronnen ouder zijn, worden de gegevens minder gedetailleerd. De jaarverslagen (en DigiMV) van de umc's bevatten vanaf 2011 de uitsplitsingen naar soorten opdrachten voor derden. Voor 2011 is dat niet of gedeeltelijk het geval. Bij de universiteiten zien we deze uitsplitsingen vanaf 2008. De gegevens van 2007 en eerder zijn gebaseerd op alle opdrachten voor derden gezamenlijk (minus het contractonderwijs). Voor die periode zijn de opdrachten voor NWO, bedrijven, non-profit en de kaderprogramma's dus niet afzonderlijk zichtbaar te maken. We zien dat DigiMV tot en met 2016 een uitsplitsing mogelijk maakt van het opdrachtonderzoek bij de umc's. Dat onderscheid is in de verantwoording over 2017 verdwenen.
Onderzoek naar matchingspercentage niet herhaald na 2014
Het matchingspercentage is gebaseerd op het rapport Uitkomsten feitenonderzoek matchingbehoefte op (Europese) onderzoeksubsidies (Ernst & Young, 2014, pdf). Sindsdien zijn er veranderingen doorgevoerd die onder meer tot doel hadden om de matchingsbehoefte te verkleinen, zoals het zogenaamde matchingsfonds bij NWO. Of dit ook daadwerkelijk tot een verlaging van de matchingsbehoefte heeft geleid is niet bekend; het onderzoek uit 2014 is niet herhaald.
Matchingsdruk bij 4TU's het grootst
In andere cijferpublicaties zien we overigens dat de onderzoeksprestaties van de universiteiten stijgen, terwijl de financiering voor onderzoek achterblijft. Dit is voor de 4TU's nog sterker het geval. Het gaat bijvoorbeeld over de factsheet Inkomsten en prestaties Nederlandse universiteiten; onderwijs en over de datapublicatie Onderzoeksprestaties en onderzoeksinkomsten van universiteiten.
In de bijlage staat een technische verantwoording van de gebruikte data en berekeningen.
Voor een uitleg van de gebruikte definities en afkortingen verwijzen we graag naar de webpagina Definities en afkortingen.
Gerelateerde publicaties
- Inkomsten en prestaties Nederlandse universiteiten; onderwijs
- Baten Nederlandse universiteiten naar inkomstenbron
- Uitgaven Nederlandse universiteiten naar kostencategorie
- Onderzoekprestaties en onderzoekinkomsten van universiteiten
- Baten Nederlandse universiteiten, werk voor derden
- Uitgaven OCW aan onderzoeksinstellingen