Vertrouwen in de wetenschap

Vertrouwen in de wetenschap is door het Rathenau Instituut gemeten in vier enquêtes (2012, 2015, 2018 en 2021) onder een representatieve steekproef van Nederlandse burgers. Gevraagd is om aan te geven, op een schaal van 1 (geen enkel vertrouwen) tot 10 (volledig vertrouwen), hoeveel vertrouwen burgers hebben in een aantal instituties. 

Van alle onderzochte instituties scoort de wetenschap het hoogst voor vertrouwen: een 7,4 in 2021. De rechtspraak komt op de tweede plaats met een 6,9. Kranten en vakbonden scoren een 6,1. De politiek krijgt een 6, televisie een 5,9 en grote bedrijven scoren het laagst met 5,5. 

Het hoge vertrouwen in de wetenschap blijkt niet alleen uit bovenstaande grafiek. Ook als we vragen naar de associaties die mensen hebben bij de wetenschap, zijn deze bijna allemaal positief of neutraal. Ook wetenschappelijke informatiebronnen over klimaatverandering en vaccinatie krijgen veel vertrouwen: hier staat de wetenschap bovenaan bij klimaatverandering en bijna bovenaan bij (corona)vaccinatie. Alleen artsen werkzaam in ziekenhuizen krijgen hier nog iets meer vertrouwen dan wetenschappers. 
 

Vertrouwen tussen 2018 en 2021 gestegen

Het gemiddelde vertrouwen in de wetenschap is gestegen van een 7,07 in 2018 naar een 7,42 in 2021. Niet alleen het vertrouwen in de wetenschap steeg, ook het vertrouwen in de andere instituties in ons onderzoek ging omhoog. Waarschijnlijk heeft die vertrouwensstijging te maken met de coronacrisis. Van de Nederlanders denkt 40% zelf ook dat hun vertrouwen in de wetenschap veranderd is door het coronavirus. Bijna een kwart (24%) zegt dat het vertrouwen is toegenomen. Belangrijkste reden die ze hiervoor noemen, is de snelle ontwikkeling van de coronavaccins. Daar tegenover staat dat 16% van de deelnemers zegt dat zijn of haar vertrouwen juist is afgenomen. Ook deze groep verwijst als reden hiervoor veelal naar de snelheid waarmee de vaccins zijn ontwikkeld. Zij maken zich zorgen over de betrouwbaarheid ervan en worstelen met tegenstrijdige informatie of onduidelijkheid. Meer dan de helft van de Nederlanders (56%) geeft aan dat hun vertrouwen gelijk gebleven is, met als voornaamste redenen dat ze al vertrouwen hadden en dat wetenschappers ‘gewoon’ hun werk doen.

Ook bij andere enquetes zien we dat het vertrouwen gestegen is. In onderstaande figuur staat het percentage Nederlanders dat een 6 of hoger geeft voor hun vertrouwen in de wetenschap, sinds 2007. Ook daar is te zien dat het vertrouwen in de wetenschap gestegen is tussen 2018 en 2020/2021. Verder laat de figuur zien dat het vertrouwen in de wetenschap tussen 2007 en 2018 redelijk stabiel is gebleven. Het percentage dat een 6 of hoger gaf varieerde tussen 82% en 87% en steeg in 2020 tot 90%. Sinds 2020 is het vertrouwen in de wetenschap gestaag gedaald tot 86% in 2022.

Uit de metingen blijkt dat vertrouwen in de wetenschap samenhangt met het opleidingsniveau. Bij hoger opgeleiden is er meer vertrouwen dan bij lager opgeleiden. Mannen en vrouwen hebben een vergelijkbaar vertrouwen, jong en oud verschilt ook nauwelijks. Mensen die vaker in aanraking komen met wetenschap, bijvoorbeeld door erover te lezen, hebben meer vertrouwen in de wetenschap. En ook mensen met meer kennis van wetenschap, hebben meer vertrouwen in de wetenschap. 

Vertrouwen in de wetenschap hangt ook samen met politieke voorkeur. Zo gaven de mensen die GroenLinks hadden gestemd de wetenschap gemiddeld een 8,4, terwijl PVV-stemmers gemiddeld een 6,5 gaven. Die samenhang met partijvoorkeur was er ook met het vertrouwen in andere instituties. Een lage score op vertrouwen in de wetenschap heeft dus te maken met het algemene vertrouwen van mensen in instituties, en niet alleen in de wetenschap. 
 

Ook in veel andere landen is in 2020 het vertrouwen in de wetenschap gestegen ten opzichte van 2018. Internationaal onderzoek gehouden in 2018 laat ziet dat er in Nederland een relatief grote groep was die weinig vertrouwen heeft in de wetenschap. Herhaling van dit onderzoek in 2020 laat zien dat deze groep kleiner is geworden. De omvang is nu vergelijkbaar met die in andere landen. Eind 2020 heeft 90% van de Nederlanders veel of enig vertrouwen in wetenschap.

In bovenstaande grafiek is te zien dat het percentage mensen dat veel of enig vertrouwen in de wetenschap in 2020 heeft, voor alle landen dicht bij elkaar ligt: het percentage varieert tussen de 86% en 97%. Een deel van de verschillen tussen de landen kan mogelijk verklaard worden door cultuurverschillen, waardoor mensen vragen anders beantwoorden. Wat verder opvalt, is dat het vertrouwen in China sterk gestegen is. In 2018 had men in China nog het minste vertrouwen in de wetenschap en in 2020 staat het land op de derde plaats. Nederland scoort in 2020 redelijk gemiddeld op vertrouwen in de wetenschap.