calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Dossier voeding en biotechnologie

Dossier
04 oktober 2022

De discussie over genetisch gemodificeerde organismen gaat ook over de vraag hoe wij ons verhouden tot andere soorten (foto: Thisisengineering/Unsplash)

Image
onderzoekers zijn bezig met planten

In ons project over voeding en biotechnologie gaan we met burgers een open discussie aan over de nieuwe gentechnieken in voedselgewassen en andere planten. We zijn geïnteresseerd hoe Nederlanders hierover denken. Vinden zij een aanpassing van de regelgeving wenselijk? Hoe zouden zij graag zien dat nieuwe gentechnieken gereguleerd worden? En hoe staan ze tegenover het waarborgen van de keuzevrijheid van consumenten bij het kopen van plantaardig voedsel?

De teelt van genetisch gemodificeerde voedselgewassen roept al jaren weerstand en discussie op in Nederland en andere Europese landen. Voorstanders wijzen op de voordelen en de veiligheid van genetisch aangepaste gewassen. Tegenstanders twijfelen aan het maatschappelijke doel of nut, hebben bezwaar tegen het ‘sleutelen aan de natuur’ of maken zich zorgen over het centreren van kennis en gebruik van deze genetische technieken bij de grote, mondiaal opererende bedrijven in de agrochemie en plantenveredeling.

De controverse over genetisch gemodificeerde gewassen beperkt zich dan ook niet tot de mogelijke risico’s voor gezondheid en milieu. Belangrijk zijn ook opvattingen over hoe we willen omgaan met de natuur, en hoe we ons verhouden tot andere soorten waarvan ons bestaan afhankelijk is. Hoe ons voedsel wordt geproduceerd en waarmee we ons voeden, raakt ons allemaal.

Nieuw Europees beleid

In 2022 kondigde de Europese Commissie aan dat ze in 2023 met een beleidsvoorstel zou komen voor planten die zijn gemodificeerd met nieuwe gentechnieken (ngt's)Met deze nieuwe technieken is het mogelijk om in het lab gericht kleine veranderingen aan te brengen in het genoom van een plant, waarbij niet altijd nieuwe dna-fragmenten (‘vreemd dna’) in het eindproduct zitten. Een nieuw regelgevend kader zou kunnen helpen om deze nieuwe gentechnieken te gebruiken voor een snellere productie van plantenrassen en zo de doelen te bereiken van de Europese Green Deal en de Farm to Fork-strategie.

Het veranderen van het regelgevend kader zou in lijn zijn met de wensen van veel wetenschappers, de agrochemische industrie en biotechbedrijven, die het aanvragen van een vergunning voor de teelt van genetisch gemodificeerde planten in Europa nu tijdrovend en duur vinden. Door het restrictieve beleid, zo zeggen zij, loopt Europa achter en verliest het zijn concurrentievoordeel op het gebied van plantenveredeling (onderzoek). Bovendien stellen ze dat deze nieuwe gentechnieken nodig zijn voor een duurzamer voedselsysteem en om te voldoen aan de wereldwijd groeiende vraag naar voedsel.

Daarentegen menen verschillende maatschappelijke organisaties en biologische boeren dat de beloofde voordelen hypothetisch zijn en bovendien ook te bereiken zijn door natuur-inclusieve, biologische en economisch duurzame landbouwpraktijken. Oplossingen voor de dreigende voedselschaarste zouden ook gezocht moeten worden in: minder vlees eten, minder voedselverspilling en een betere verdeling van voedsel. Bovendien beweren ze dat de veiligheid op lange termijn voor de volksgezondheid en het milieu niet is aangetoond, omdat deze technieken pas een paar jaar in het laboratorium gebruikt zijn. Ze waarschuwen daarom voor het vrijstellen van bepaalde gentechnieken van de Europese ggo-richtlijn.

De plannen voor nieuwe regels die de Commissie in juli 2023 presenteerde, moeten nog worden besproken door het Europees Parlement en de lidstaten.

Publieksbijeenkomsten

Om ook de stem van de burger te laten horen in de discussie over de nieuwe regels voor ngt's, organiseerde het Rathenau Instituut focusgroepen. Uit het rapport Aanpassen onder voorwaarden dat hierover verscheen, kwam naar voren dat Nederlanders niet per definitie tegen het genetisch aanpassen van voedsel zijn, maar wel betwijfelen of de aangepaste gewassen zullen helpen om het wereldhogerprobleem te verkleinen of de landbouw te verduurzamen. Ook zien ze het niet zitten om de regels voor ngt's te versoepelen.

In september 2023 organiseert het Rathenau Instituut twee publieksevenementen waar burgers kunnen meepraten over dit onderwerp (in Arnhem en Breda). Het project Voeding en biotechnologie loopt nog tot eind 2023. Het is een samenwerking met de leerstoelgroep Kennis, Technologie en Innovatie van Wageningen University & Research. 

Het Rathenau Instituut schreef eerder over het debat en de regulering van biotechnologie bij planten en gewassen in Europa: