calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Innoveren met AI in de zorg: 'Zodat mensen kunnen meedoen in de samenleving'

Artikel
15 april 2020

Illustratie: Max Kisman

Image
Verantwoord innoveren met AI in de zorg

In de blogserie ‘Gezonde Bytes’ onderzoeken we hoe kunstmatige intelligentie (AI) verantwoord voor onze gezondheid wordt ingezet. In dit achtste deel zijn Nico van Meeteren en Hanneke Heeres aan het woord. Zij zijn respectievelijk directeur en human capital coördinator bij Topsector Life Sciences & Health (LSH; Health~Holland). Topsector LSH richt zich op publiek-private samenwerking voor technologische en sociale innovaties voor gezondheid en zorg. ‘Verantwoorde innovaties ontstaan vanuit het idee dat mensen niet louter ziek of patiënt zijn, maar naar wens en vermogen willen meedoen in de samenleving.’

In het kort

  • Hoe wordt AI verantwoord voor onze gezondheid ingezet? Daarover gaat deze blogserie.
  • In de visie van Topsector Life Sciences & Health moeten zorginnovaties erop gericht zijn dat mensen kunnen meedoen in de samenleving.
  • De auteurs beschrijven drie stappen om te komen tot deze manier van innoveren voor zorg en gezondheid.

Bij de inzet van technologie moet onze gezondheid centraal staan. Op zoek naar goede voorbeelden van verantwoorde inzet van kunstmatige intelligentie in de zorg, vroeg het Rathenau Instituut belangrijke spelers op het gebied van gezondheid en welzijn in Nederland naar hun ervaringen. In deze blogserie delen we deze inzichten via onze website. Hoe maken we nu en in de toekomst gezonde keuzes? Hoe zorgen we dat we zelf kunnen beslissen waar dat kan? En begrijpen we op welke manier anderen verantwoordelijkheid nemen voor onze gezondheid waar dat moet?

Meedoen in de samenleving

Innovaties met technologie voor onze gezondheid worden doorgaans ontwikkeld vanuit het idee om mensen te genezen en te verzorgen. Maar mensen zijn niet louter ziek of patiënt. Ze zijn in de eerste plaats partner, scholier, ouder, werknemer, werkgever et cetera… In al die rollen willen ze meedoen in de samenleving, ondanks ziekte of beperking. Andersom zijn preventie en welzijn belangrijk voor iedereen, ook als ze (nog) niet patiënt zijn. Laten we daarom anders gaan denken over innoveren in de zorg. Gezondheid en technologie moeten niet centraal staan; dat zijn slechts middelen om te faciliteren dat mensen meedoen in de samenleving.

Mensen zijn niet louter ziek of patiënt; ze zijn in de eerste plaats partner, scholier, ouder, werknemer etc...

Om anders te innoveren voor zorg en gezondheid zijn drie stappen nodig.

Stap 1: Verplaats je in de alledaagse omgeving

Innoveren zodat mensen kunnen meedoen in de samenleving begint met het leren kennen van het leven van alledag. Verplaats je in de leefomgeving van mensen. Kijk ook naar hun gedrag in relatie tot hun gezondheid. Bedenk dan hoe technologie daarbij passend en daaraan ondersteunend kan zijn. De cruciale vraag is hoe technologie, waaronder kunstmatige intelligentie, kan bijdragen aan het meedoen van mensen in de samenleving en tegelijkertijd hun gezondheid kan dienen.

Stap 2: Breng ontwikkelaars en gebruikers van innovaties bij elkaar

Zorgopleidingen zijn nu veelal gericht op symptoombestrijding. Studenten leren hoe zij een ziek persoon kunnen helpen, maar niet hoe zij kunnen bijdragen aan preventie en een gezond leven. Tegelijkertijd worden innovaties ontwikkeld voor gebruik binnen de gezondheidszorg, terwijl de focus daarbuiten zou moeten liggen: op het functioneren van de persoon in de samenleving en preventie van gezondheidsproblemen.

Zorgprofessionals weten vaak niet hoe zij innovaties kunnen benutten. Innovatieve bedrijven krijgen niet of nauwelijks een rol in de opleidingen van zorgprofessionals en al helemaal niet tijdens het werkzame leven van de professional. Zorgprofessionals zouden juist moeten leren selecteren welke innovaties nuttig zijn. Ze moeten kunnen adviseren welke innovatie het beste past bij de situatie van de patiënt.

Innovaties moeten daarom worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de uiteindelijke gebruikers: patiënten en cliënten, mantelzorgers en zorgprofessionals. Zodat mensen hun eigen gezondheidsproblemen kunnen reguleren en kunnen werken aan preventie met hulp van hun omgeving, hun eigen capaciteiten en talenten en een technologische innovatie.

Innovaties moeten worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de uiteindelijke gebruikers.

Om ontwikkelaars en gebruikers van innovaties bij elkaar te brengen, treft Topsector LSH de voorbereidingen voor een Educational Health Deal. Onder supervisie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap worden afspraken gemaakt voor samenwerking tussen innovatieve bedrijven en onderwijsinstellingen. Zodat de professionals van de toekomst en de ontwikkelaars van innovaties versneld kennis en inzichten uitwisselen.

Stap 3: Benut data beter

In de derde stap naar anders innoveren speelt kunstmatige intelligentie een belangrijke rol. Door data te combineren die mensen veelal zelf al verzamelen via bijvoorbeeld hun smartphone, kan een AI-toepassing bepalen wat iemand nodig heeft in zijn of haar leven.

Hij bestaat nog niet, maar het beeld van een toekomstige 3D-pillenprinter maakt dit duidelijk. Gegevens uit je agenda, over je leefstijl en je medische gegevens bepalen samen wat je nodig hebt om de hele dag optimaal te functioneren. Ingebouwd in zo’n denkbeeldige 3D-pillenprinter, naast je koffiezetapparaat op het aanrecht, kan de technologie van AI je persoonlijke gezondheidspatronen in kaart brengen en een dagelijkse pil voor je samenstellen. Het is dan wel noodzakelijk dat de gebruiker van zo’n 3D-pillenprinter toegang heeft tot heldere en begrijpelijke informatie over zijn medicatie, bijvoorbeeld via een filmpje. De zorgprofessional die de medicatie voorschrijft en daarvoor verantwoordelijkheid draagt, moet eveneens betrokken blijven – wellicht door toegang te houden tot de informatie uit zo’n AI-apparaat.

De draagbare kunstnier is een ander voorbeeld van een AI-toepassing die bijdraagt aan het ‘meedoen in de samenleving’. Deze innovatie zorgt ervoor dat nierpatiënten in de toekomst niet meer gebonden zijn aan het ziekenhuis voor regelmatige nierdialyse. Zo ervaren ze meer vrijheid in hun dagelijks leven: ze kunnen bijvoorbeeld op vakantie of hebben de mogelijkheid om te dialyseren op het werk.

De draagbare kunstnier is een goed voorbeeld van een AI-toepassing die bijdraagt aan het 'meedoen in de samenleving'.

Veilig en verantwoord

Om tot AI-innovaties te komen waar mensen echt baat bij hebben, is het nodig dat allerlei gegevens kunnen worden gecombineerd. Data die op verschillende plekken wordt verzameld, moet worden geborgd en benut om de juiste innovaties te ontwikkelen. Dat moet op een veilige en verantwoorde manier gebeuren. Topsector LSH stimuleert initiatieven die hieraan bijdragen.

Een mens kan niet zien of het algoritme in die denkbeeldige 3D-pillenprinter nog deugt. Of die nog wel de juiste input geeft om tot de gewenste samenstelling van de dagelijkse pil te komen. Als zo’n apparaat hapert, wat doe je dan?

Juist dan moet er een signaal uitgaan van het apparaat naar de zorgprofessional. Veiligheid, kwaliteit en andere waarden moeten geborgd blijven. En bij de ontwikkeling van een innovatie moet transparant zijn wat de belangen zijn van de ondernemer, van de zorgprofessional en van de uiteindelijke gebruiker.

Conclusie

Het gaat om de mens, niet om gezondheid en technologie. Die moeten het mogelijk maken dat mensen kunnen meedoen in de samenleving. Dit idee sluit aan bij de missie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: langer in goede gezondheid leven. Onder andere door veranderingen in de leefstijl en leefomgeving en meer zorg op de juiste plek aan te bieden.

Om deze omslag in denken te bevorderen heeft Topsector LSH in 2019 de Kennis en Innovatieagenda 2020-2023 Gezondheid & Zorg opgesteld, samen met publieke en private stakeholders. Alle betrokken spelers bij innovaties voor zorg en gezondheid moeten durven leren hoe mensen beter kunnen meedoen in de samenleving. Pas dan komen we tot verantwoorde ontwikkeling en inzet van kunstmatige intelligentie.