Lessen over Living Labs gebundeld
In Living Labs werken kennisinstellingen, bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en burgers samen aan nieuwe oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Het Rathenau Instituut doet onderzoek naar deze vorm van onderzoek en innovatie. In een nieuw rapport voor het VerDus SURF-programma hebben we de praktische ervaringen van onderzoekers die gebruik maakten van Living Labs gebundeld.
In het kort:
- Onderzoekers gebruiken Living Labs om samen met praktijkpartners en gebruikers nieuwe kennis en oplossingen te ontwikkelen voor complexe maatschappelijke vraagstukken, en om deze kennis en oplossingen uit te proberen in een real-life testomgeving.
- Het Rathenau Instituut heeft een synthesestudie uitgevoerd, waarin ervaringen van onderzoekers en andere betrokkenen met cocreatie en experimenteren in Living Labs zijn gebundeld.
- Het rapport voor VerDus SURF past in de onderzoekslijn van het Rathenau Instituut naar Living Labs en opgavegericht innovatiebeleid.
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven
Onze samenleving staat voor grote en complexe maatschappelijke uitdagingen. Zoals aanpassing aan klimaatverandering, de overgang naar duurzame energievoorziening en voedselproductie, de gezondheidszorg toekomstbestendig maken en verbetering van de leefbaarheid in achterstandswijken. Hiervoor is nieuwe kennis en innovatie nodig. Om gericht te kunnen werken aan kennis en oplossingen voor deze maatschappelijke opgaven is het nodig dat onderzoekers, ondernemers, burgers en beleidsmakers met elkaar optrekken en nieuwe manieren vinden om samen te werken. Living Labs zijn een voorbeeld van een vernieuwende manier van samenwerken in onderzoek en innovatie.
Living Labs
Living Labs bieden een cocreatie-aanpak en een experimenteeromgeving waarin onderzoekers en praktijkpartners samen kennis en oplossingen kunnen ontwikkelen en uitproberen voor complexe vraagstukken. Smart Cycling Futures is een voorbeeld van een Living Lab. In dit project werden ‘slimme’ fietssystemen ontwikkeld en uitgeprobeerd, waarbij gemeente, ondernemers en fietsers samenwerkten aan verbetering van steden en regio’s.
Het Rathenau Instituut heeft veel onderzoek gedaan naar de verschillende manieren waarop onderzoekers Living Labs gebruiken, en naar de opschaling van Living Labs. Een belangrijk vraag voor Living Labs is hoe je ervoor kunt zorgen dat Living Labs het niveau van kleinschalig experiment ontstijgen en daadwerkelijk een bijdrage leveren aan de grote maatschappelijke opgaven.
In ons rapport Voorbij lokaal enthousiasme geven we handvatten om een opschalingsstrategie te ontwikkelen.
Synthesestudie
Het Rathenau Instituut heeft op verzoek van het VerDuS SURF-programma een synthesestudie uitgevoerd naar de ervaringen van onderzoekers en andere betrokkenen met Living Labs in de VerDuS SURF-projecten. In het kennisprogramma Smart Urban Regions of the Future (SURF) werken (internationale) consortia van wetenschappelijk onderzoekers en praktijkpartijen in stedelijke regio’s samen aan kennis op de raakvlakken van ruimte, wonen, bereikbaarheid, economie en bestuur. Deze studie bundelt de kennis en ervaring die binnen de SURF-projecten is opgedaan met het gebruik van cocreatie in Living Labs voor de stedelijke en regionale (beleids)praktijk.
In deze synthesestudie staan drie kennisvragen centraal. De eerste vraag is wat onderzoekers en andere betrokkenen hebben geleerd over het gebruiken van cocreatie in Living Labs in hun project. Voor welk soort onderzoeksdoelen en -vragen zijn Living Labs bijvoorbeeld meer of minder geschikt? De tweede vraag is wat de onderzoekers en andere betrokkenen hebben geleerd over hoe je cocreatie in een levensechte experimenteeromgeving kunt organiseren. Wat vraagt dat van de onderzoekers en andere betrokkenen? De derde vraag is wat onderzoekers, financiers, beleidsmakers en andere betrokkenen hebben geleerd over de financiering en ondersteuning van Living Labs als (fysieke) experimenteeromgeving en als (cocreatieve) onderzoeksaanpak die gebruik maakt van die omgeving?
De aanpak bestaat uit een deskstudie van de documentatie, een survey onder onderzoekers, en online gesprekken met onderzoekers, (lokale) beleidsmakers en onderzoeksfinanciers.
Het rapport levert interessante inzichten op voor het organiseren, financieren en ondersteunen van cocreatie in Living Labs. De praktijkervaringen in VerDuS SURF zijn een mooie aanvulling op onze eerdere inzichten. De lessen zijn bouwstenen voor de verdere ontwikkeling van Living Labs als veelbelovende methode voor onderzoek en innovatie in dienst van maatschappelijke opgaven.
