Brede universiteiten moeten hun medewerkers breed werven
Foto: Dirk Hol
Als universiteiten zich bij hun aannamebeleid vooral op onderzoekstaken blijven richten, zullen ze het lastig krijgen om hun medewerkers te motiveren meer tijd te besteden aan onderwijs, het helpen oplossen van maatschappelijke problemen en management. Dat betoogt onderzoekscoördinator Alexandra Vennekens van het Rathenau Instituut, dat ruim 2.200 wetenschappers ondervroeg over hun drijfveren en tijdsbesteding.
Wetenschap is meer dan onderzoek doen alleen. Toch kreeg dat onderzoek jarenlang de meeste aandacht en waardering op de plekken waar wetenschappers werken: universiteiten, universitair medische centra, publieke onderzoeksinstellingen en de laatste jaren ook steeds vaker hogescholen. Om dat te veranderen, presenteerden koepelorganisaties uit de wetenschappelijke wereld in 2019 het initiatief Erkennen en waarderen. Dat moet zorgen voor een meer evenwichtige aandacht voor alle kerntaken van wetenschappers: onderzoek, onderwijs aan studenten, bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen (impact) en leidinggeven.
Die doelen van Erkennen en waarderen zijn nog maar beperkt terug te zien in de praktijk zoals onderzoekers in Nederland die op dit moment ervaren. Dat blijkt uit ons vierjaarlijkse onderzoek naar de drijfveren en tijdsbesteding van wetenschappers, dat we onlangs publiceerden.
Tijdsbesteding wetenschappers
Aan vrijwel alle typen instellingen zeggen wetenschappers dat ze het grootste deel van hun tijd besteden aan onderzoek, al verschilt hun exacte aandeel onderzoekstijd sterk per soort instelling en functieniveau. Daarna komen achtereenvolgens onderwijs, kennisoverdracht om maatschappelijke problemen aan te pakken en management en organisatietaken.
Toch geven bijna alle wetenschappers aan dat ze zelf graag een nog groter deel van hun tijd aan onderzoek willen besteden. Ook zeggen ze veel minder tijd aan onderzoek te kunnen besteden dan ze met hun werkgever hebben afgesproken. Vaak zijn ze daar ontevreden over.
Wetenschappers halen ook de meeste voldoening uit hun onderzoekswerk. Als we ze vragen naar hun doelstellingen, staat het werken met slimme collega’s bovenaan, maar op de posities daarna volgt het doen van onderzoek in verschillende soorten: kwalitatief hoogwaardig, door nieuwsgierigheid gedreven of maatschappelijk relevant. Daarna pas volgen zaken als salaris en pensioen.
Ook op de vraag waarin ze zich willen ontwikkelen, zetten wetenschappers onderzoek bovenaan. Dat geldt ook voor de medewerkers op universiteiten en hogescholen die in de praktijk meer bezig zijn met het geven van onderwijs. Van al het academisch personeel aan universiteiten wil 76% zich ontwikkelen in het onderzoek. De groep die zich in het onderwijs wil ontwikkelen, is nog niet de helft daarvan (35%). De belangstelling voor ontwikkeling op het gebied van management en organisatie ligt nog lager.
Fixatie op onderzoek
Die sterke fixatie op onderzoek lijkt niet bevorderlijk voor instellingen die zich juist breder willen ontwikkelen. Verklaarbaar is ze wel. Wie een carrière in de wetenschap wil, begint vaak onderaan als promovendus. Het schrijven van een proefschrift is feitelijk een voorwaarde om hogerop te komen. Dit trekt mensen aan die graag onderzoek willen doen. Tegelijkertijd zal dit mensen afschrikken die geen zin hebben om vier jaar hoofdzakelijk bezig te zijn met onderzoek. Dit kunnen heel goed mensen zijn die wel de ambitie en capaciteiten hebben om onderwijs op hoog niveau te verzorgen, kennis over te dragen aan beleidsmakers en maatschappelijke organisaties, of een ingewikkelde organisatie te managen.
Als universiteiten echt een succes willen maken van de richting die ze zijn ingeslagen met Erkennen en waarderen, zullen ze op ook op andere manieren nieuwe medewerkers moeten binnenhalen en op basis van andere criteria. Die mogelijkheden zullen ze snel moeten organiseren want ook de wetenschappelijke wereld krijgt steeds meer last van de krapper wordende arbeidsmarkt.
Gerelateerde publicaties:
