Computer scientist TU Delft: Ingenieurs, zorg dat we de juiste data kunnen delen

Door dr. M. Birna van Riemsdijk, universitair docent Intimate Computing aan de TU Delft.

Leestijd 2-3 minuten | Lees ook andere artikelen uit de serie Beschaafde Bits. 

'Duitsland doet smart watches voor kinderen in de ban vanwege zorgen over surveillance'. En 'Eerste goedgekeurde digitale pil leidt tot zorgen over biomedische Big Brother'. Twee artikelen die onlangs in de media verschenen. Het zijn voorbeelden van digitale technologie die letterlijk en figuurlijk steeds dichter op de huid komt te zitten.  

Dit soort intieme technologie biedt allerlei mogelijkheden voor het verzamelen en delen van persoonlijke en intieme data. Dat kan handig zijn: denk bijvoorbeeld aan digitale pillen die patiënten eraan herinneren dat ze hun medicijnen niet ingenomen hebben. Maar intieme technologie kan ook onze privacy aantasten, of zelfs ons verantwoordelijkheidsgevoel, wanneer data met anderen worden gedeeld. Er is immers altijd iemand die met je mee kan kijken en kan ingrijpen.

Wat betekent ethisch programmeren voor persoonlijke en intieme technologie?

We moeten intieme technologie daarom met maatwerk, en met gevoel voor context, ontwikkelen. De technologie is vaak zo ontworpen dat de gebruiker alle data deelt. Zo deelt de elektronische pil alle data over de dag en tijd waarop medicijnen ingenomen zijn met de arts. De patiënt heeft weliswaar de vrijheid om deze toestemming op elk moment weer in te trekken, maar dan worden er geen data gedeeld. Het is alles of niets.Ik denk dat er een andere oplossing is: een gulden middenweg van flexibele technologie.

Ontwerp software die flexibel is

Neem het voorbeeld van de elektronische pil. Bij iemand die slechts een enkele keer vergeet de medicijnen in te nemen, is het niet nodig alle data door te geven aan artsen of familie. Het kan voldoende zijn dat de technologie een seintje geeft aan de patiënt zelf. Bij andere patiënten, die zeer vergeetachtig zijn, is het belangrijk wél data te delen zodat hulp ingeschakeld kan worden. De situatie verschilt per persoon – en daar moet de technologie op inspelen.

Laat ingenieurs samenwerken met filosofen

Het ontwikkelen van deze nieuwe soort persoonlijke en intieme technologie vraagt allereerst dat we op een andere manier gaan kijken naar de technologie: de technologie is er niet alleen om data te verzamelen en te delen, maar moet ons ook ondersteunen om dat op een verantwoordelijke manier te doen. Deze nieuwe manier van kijken kunnen we vormgeven door als ingenieurs samen te werken met filosofen – bijvoorbeeld in onderzoeksteams.

In zulke teams kan mediatietheorie een rol krijgen; die leert ons dat we in mens-techniekrelaties beter kunnen spreken over vrijheid dan over autonomie. Technologie geeft mede vorm aan ons handelen en in die zin zijn we dus nooit helemaal autonoom, maar we kunnen vrij zijn door bewust met technologie om te gaan. Persoonlijke en intieme technologie moet gebruikers daarin ondersteunen.

We hebben software nodig die weet wat een patiënt aan kan

Om deze ondersteuning te kunnen bieden, hebben we softwaremodellen nodig waarmee gebruikers afspraken over data sharing kunnen vastleggen. Zo kan de patiënt de afspraak met haar familie maken dat zij iedere dag om 18.00 uur haar medicijnen inneemt, en dat als ze dit niet doet haar familie wordt gewaarschuwd.

Vervolgens moet de software ook in staat zijn om die afspraken goed te interpreteren: wat moet de technologie doen als het 18:01 uur is en de patiënt haar medicijnen nog niet heeft ingenomen? Meteen de familie waarschuwen? Een half uur wachten? Wat een goede reactie is, hangt van de situatie af.

Technologie is niet waardenvrij

Uiteindelijk moeten gebruikers steeds meer zelf kunnen bepalen hoe zij hun data delen met anderen. En dat is hard nodig. Technologie is nooit waardenvrij en scheert ons te vaak over dezelfde kam. Het draait uiteindelijk om onze eigen, individuele keuzes: hoe kan technologie de manier waarop ik wil leven mogelijk maken? En de manier waarop ik mijn leven met anderen wil delen? Het delen van persoonlijke data kan dus niet langer een kwestie zijn van alles of niets. Het is tijd voor de gulden middenweg.

Door dr. M. Birna van Riemsdijk, universitair docent Intimate Computing aan de TU Delft.

Meer blogs over hoe IT'ers kunnen werken

• Frans Stafleu en Linda Kool: Programmeurs, omarm de verantwoordelijkheid die past bij jullie positie
  "We moeten er op kunnen vertrouwen dat programmeurs ethisch verantwoord werken. Zij zijn immers de eersten die de effecten van technologie kunnen zien." Lees verder
• Jaap-Henk Hoepman: Doorbreek monopolies met open standaarden
  "We staan er zelden bij stil. Maar e-mail is een wereldwonder. Een voorbeeld van hoe de rest van het internet eigenlijk zou moeten zijn." Lees verder
• Sheila Jasanoff: We hebben nederige technologieën nodig
  "Hoe zorgen we dat een nieuwe technologie de mens ten goede komt? Bij elke nieuwe technologie moeten we de tijd nemen om deze vraag te stellen." Lees verder
• Privacy company: EU helpt datadiscussie vooruit
  "Vanaf 25 mei is de Algemene Verordening Gegevensbescherming van toepassing. Dat is voor bedrijven een belangrijke kans om privacy centraal te zetten." Lees verder
• KNVI: Geef IT’ers de ruimte om schending grondrechten te benoemen
  "IT-professionals moeten bewust nadenken over digitalisering en grondrechten. Hoog tijd dat IT’ers zichzelf voortdurend concrete vragen gaan stellen." Lees verder

Meedoen aan deze blogserie

Meedoen kan door onze onderzoekers Jurriën Hamer of Linda Kool te benaderen voor een reactie of gastbijdrage, en reageren kan op Twitter, LinkedIn en Facebook.

Meer lezen

Lees meer over 'beschaafde bits' in onze publicaties hierover in 2017:

• Human Rights in the Robot Age (over mensenrechten in het digitale tijdperk)
• Eerlijk delen (over o.a. de opkomst van AirBnB en andere deelplatforms)
• Een nooit gelopen race (over o.a. cyberdreigingen)
• Opwaarderen (over publieke waarden in de digitale samenleving)

En volg deze blogserie via deze pagina.