calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Dat Elon Musk Twitter heeft gekocht, moet ons aan het denken zetten

Artikel
24 november 2022

Foto door Christina@wocintechchat/Unsplash

Image
twee vrouwen werken tegenover elkaar op laptops

Zonder dat het kabinet tegengas geeft, raakt Nederland steeds afhankelijker van Amerikaanse techbedrijven. Dat is gevaarlijk, betogen Quirine van Eeden en Stefan Roolvink, onderzoekers bij het Rathenau Instituut.

De overname van Twitter door ondernemer én rijkste man op aarde Elon Musk kan bijna niemand ontgaan zijn. De week na zijn aantreden was direct een roerige. Musk heeft de raad van bestuur ontslagen, zodat hij op eigen houtje ingrijpende beslissingen kan nemen. Zo heeft hij de helft van zijn nieuwe medewerkers de deur gewezen; een deel modereerde berichten en video’s om zo de verspreiding van desinformatie en online haat tegen te gaan.

Ook presenteerde Musk zijn plan om twitteraars te laten betalen voor een geverifieerd Twitteraccount. Het effect is vooralsnog averechts: sinds de lancering van dit plan zijn talloze neptweets van zogenaamde beroemdheden op het platform verschenen. Als nieuwe CEO van het platform gaf Musk bovendien eigenhandig stemadvies en deelde hij misinformatie via zijn eigen Twitter­account. Sommigen zullen minder inmenging in de berichtenstroom op Twitter toejuichen, anderen vrezen dat Twitter hierdoor een bolwerk wordt van nepinformatie, complottheorieën en racisme.

Hoe staat het met onze onafhankelijkheid?

Hoe invloedrijk is Twitter eigenlijk in Nederland? Slechts 20 procent van alle Nederlanders zit op Twitter. Maar het bereik is groter, aangezien nieuwsmedia vaak naar Twitter verwijzen. Politici en opiniemakers hebben een schare volgers opgebouwd die ze niet graag zouden verliezen. Individuele gebruikers kunnen via Twitter rechtstreeks invloedrijke mensen bereiken. Daarin is Twitter uniek. Al blijft het de vraag of Twitter echt zo cruciaal is voor het publieke debat.

Toch werpt de abrupte koers­wijziging bij Twitter vragen op over onze afhankelijkheid van andere grote technologiebedrijven. Twitter mag dan geen cruciaal platform zijn voor ons publieke debat, andere Amerikaanse techbedrijven zoals Google, Amazon en Meta hebben wél cruciale invloed. Onze overheden, maatschappelijke organisaties, universiteiten en bedrijven hebben de diensten van deze bedrijven ­namelijk nodig voor het uitvoeren van hun taken. Wat zou een plot­selinge radicale koerswijziging bij deze grotere platformen betekenen?

Overheidsdata straks opgeslagen bij Amerikaanse techbedrijven

Een voorbeeld van een belangrijke digitale infrastructuur zijn de servers voor dataopslag, oftewel ‘clouddiensten’. Het kabinet heeft dit najaar een nieuwe ‘cloudstrategie’ gepubliceerd. Hiermee zet het de deur open voor grootschalige opslag van data op servers van Amerikaanse techbedrijven, zoals Amazon en ­Microsoft.

Hier lijkt het kabinet het belang van goede beveiliging en potentiële kostenbesparing zwaarder te laten wegen dan het risico van afhankelijkheid.

Allerlei risicomaatregelen ten spijt, de data van overheidsinstanties liggen straks opgeslagen bij (grotendeels Amerikaanse) technologiebedrijven. De verdienmodellen van aanbieders van clouddiensten zorgen er bovendien voor dat het moeilijk is om over te stappen naar een alternatieve aanbieder. Gebruikers die dat overwegen stuiten op allerlei technische en financiële drempels die zijn opgeworpen door het platform (het lock-ineffect).

Aan machtsconcentratie kleven risico’s

Zolang we tevreden zijn met de dienstverlening, lijkt er weinig aan de hand. Maar de recente geschiedenis leert dat de situatie zomaar kan veranderen. Een oorlog in Europa en een avondklok hadden we tot voor kort niet voor mogelijk gehouden. Wat nou als Jeff Bezos van Amazon het opeens op z’n heupen krijgt en besluit de banden met Poetin aan te halen? Of als Microsoft in Chinese handen valt? Hebben we dan een alternatief? Het is nu moeilijk te voorspellen wat het kan betekenen als de data van Nederlandse overheidsdiensten en inwoners in verkeerde handen vallen, maar het verleden leert dat het beïnvloeden van verkiezingen of het aanzetten tot polarisatie tot de mogelijkheden behoort.

De impact van Elon Musks Twitterovername geeft ons een voorproefje van de risico’s van machtsconcentratie in een onvoorspelbare wereld. Het gaat niet alleen over sociale media en clouddiensten, maar ook over zoekmachines, betaaldiensten, internetkabels. Laten we de ­risico’s onder ogen zien en een plan maken om onze soevereiniteit en autonomie te beschermen.

Dit opinieartikel verscheen eerder in Trouw

Gerelateerde publicaties: