Veelgestelde vragen
Desinformatie is onware, inaccurate of misleidende informatie die met opzet wordt gemaakt en verspreid om geld te verdienen of om een persoon, sociale groep, organisatie of land te schaden.
Iets anders is misinformatie. Dat is onjuiste informatie die min of meer per ongeluk wordt verspreid.
Onder nepnieuws wordt soms desinformatie, dan weer misinformatie verstaan. Het begrip nepnieuws wordt ook als synoniem gebruikt voor leugens en voor onzorgvuldige journalistiek.
Er zijn allerlei zorgen over de huidige situatie in Nederland.
Daarnaast zijn er zorgen over toekomstige ontwikkelingen.
Zorgen over de huidige situatie
- Nieuwsberichten die verspreid worden via sociale media en zoekmachines lijken meer op elkaar. Dat maakt het moeilijker om verschillende nieuwsbronnen van elkaar te onderscheiden en om berichten te beoordelen op hun betrouwbaarheid.
- Een andere zorg is desinformatie, wat in de volksmond ook wel ‘nepnieuws’ wordt genoemd, dat door digitalisering online gemakkelijk verspreid kan worden.
- Desinformatie kan democratische politieke processen en waarden schaden, tweedracht aanmoedigen, verkiezingen of referenda beïnvloeden en waar mogelijk zelfs samenlevingen destabiliseren.
- Een andere zorg is personalisatie van berichtgeving. Nieuwsconsumenten zouden – onbewust of bewust – te veel in een ‘filterbubbel’ of ‘echokamer’ belanden waarin hun eigen mening vooral wordt bevestigd. Het gevolg daarvan kan zijn dat ze te eenzijdig geïnformeerd worden. Andere gevolgen kunnen politieke verharding en polarisatie zijn, omdat mensen nog sterker gaan geloven in hun eigen mening.
Zorgen over toekomstige ontwikkelingen
Uit het onderzoek blijkt dat Nederlanders zich onvoldoende bewust zijn van de risico’s van desinformatie, automatische computeraccounts (bots) en personalisatietechnieken. Ze verdiepen zich onvoldoende in de technologie en de verdienmodellen achter de media die zij gebruiken. En vooral jongeren overschatten hun vaardigheden om informatie te verzamelen en te beoordelen.
De snelle verspreiding van nieuwe technieken waarmee beeld en geluid kunnen worden gemanipuleerd, kunnen daardoor op termijn onze democratie ondermijnen.
Nederlanders zijn inmiddels alert op nepnieuws, dat er in ons land vooral op is gericht om mensen naar advertentiesites te lokken. Bovendien hebben gevestigde media en nieuwssites een stevige positie, zonder uitgesproken politieke signatuur. Toch is niet uitgesloten dat het nieuws in Nederland wordt gemanipuleerd, bijvoorbeeld vanuit het buitenland. Gevestigde mediabedrijven zetten algoritmen in om nieuws op maat aan te bieden aan kijkers en lezers. Nieuwe manipulatietechnieken bouwen voort op deze bestaande mogelijkheden het nieuws te manipuleren en te personaliseren.
Online nieuwsvoorziening biedt duidelijk voordelen voor gebruikers: een gemakkelijke, goedkopere en snellere toegang tot een veel groter aanbod aan verschillende binnenlandse en buitenlandse media. Daarbij kunnen gebruikers nieuws uit verschillende bronnen vrij eenvoudig vergelijken.
Online is het ook mogelijk om gericht te zoeken en te selecteren, zodat een gebruiker verdieping kan vinden op onderwerpen waarin hij of zij specifiek geïnteresseerd is. Digitale interactiemogelijkheden maken het bovendien eenvoudig om op berichten te reageren of erover te communiceren.
Nederlandse nieuwsconsumenten kunnen online te maken krijgen met desinformatie. Deze berichten worden vaak verspreid door clickbaitsites en bots.
Daarnaast kunnen zoekmachines en nieuwsmedia beïnvloeden welk nieuws iemand als eerste te zien krijgt.
Lees meer over elke techniek in onderstaande cases: