Nederlanders spreken zich uit over embryo-onderzoek

Onderzoekers kunnen menselijke lichaamscellen in het lab omvormen naar stamcellen, en deze laten groeien tot iets dat lijkt op een embryo. Met deze embryo-modellen kunnen ze verschillende fasen in de embryonale ontwikkeling in het lab nabootsen. Dit biedt nieuwe mogelijkheden voor onderzoek, bijvoorbeeld naar het ontstaan van genetische ziekten en onvruchtbaarheid. 

In een verre toekomst zouden embryomodellen mogelijk kunnen uitgroeien tot mensen. Hiermee zouden nieuwe mogelijkheden ontstaan om een biologisch eigen kind te krijgen, bijvoorbeeld voor alleenstaanden en stellen van hetzelfde geslacht.

Onderzoek met embryo-modellen roept allerlei maatschappelijke en ethische vragen op. Is een embryo-model anders dan een ‘traditioneel’ embryo? Zo ja: wat maakt het dan anders? Hoe ver mogen onderzoekers gaan in het aanpassen van levend materiaal in het lab? Onder welke voorwaarden mag het onderzoek plaatsvinden, en voor welke doeleinden? En wat zijn de mogelijke maatschappelijke consequenties van dit soort onderzoek op de lange termijn? Wie komt dit ten goede, en wie niet? 

Voor democratische besluitvorming over embryomodellen is het belangrijk om te weten wat burgers hiervan vinden, en welke waarden en argumenten daarbij een rol spelen. Om hierin inzicht te krijgen, hebben het Rathenau Instituut en NEMO Science Museum, op verzoek van ZonMw, een brede maatschappelijke dialoog gevoerd, met de titel: Holland’s Next Embryo Model (HNEM). 

Op vijf verschillende evenementen, waaronder Lowlands en de Libelle Margriet Zomerweek, zijn we in gesprek gegaan met in totaal 613 festivalbezoekers. Via een catwalk met verschillende ‘embryomodellen’ kregen festivalbezoekers informatie over embryomodellen. 

Uit onze analyse van al deze gesprekken blijkt dat deelnemers van HNEM veel verschillende argumenten belangrijk vinden. Deze gaan onder meer over de bescherming van het embryo, grenzen aan maakbaarheid, en vertrouwen in de regulering van technologie. Zorgen van deelnemers over natuurlijkheid en maakbaarheid worden vaak afgewogen tegen de doelen van onderzoek. Voor welke doelen mogen we op deze manier ingrijpen in de natuur? Deelnemers zien kansen voor (onderzoek naar) voortplanting en het genezen van ziektes, maar stellen ook grenzen aan het streven naar perfectie.

Deelnemers benoemden daarnaast het krachtenveld (wetenschap, beleid) achter de ontwikkeling en toepassing van embryomodellen, en de wijze waarop deze ontwikkeling bijgestuurd en gereguleerd moet worden. Daarbij gaat het om bredere belangen die op het spel staan voor de mens en de natuur op de lange termijn, en om de belangen van de kinderen die mogelijk in de toekomst uit (onderzoek met) de modellen kunnen voortkomen.

Tijdens de gesprekken noemden deelnemers meerdere voorwaarden die ze belangrijk vinden bij onderzoek met embryomodellen. Het gaat bijvoorbeeld om focus op onderzoek dat bijdraagt aan het verminderen van ernstig lijden, geïnformeerde toestemming en transparantie over de doelen van het onderzoek. 

Maatschappelijke dialogen zoals Holland’s Next Embryo Model leveren geen eenvoudige antwoorden op, maar bieden verdieping en nuance in het debat. Het huidige politieke gesprek is vooral gericht op een balans tussen bescherming van het embryo en vooruitgang van de wetenschap. Deelnemers aan de HNEM-dialogen gaat het om bredere thema’s. Voor hen is onder meer belangrijk: waar leidt het onderzoek toe? Waar worden de verschillende embryo-modellen uiteindelijk voor gebruikt?

Voor democratische besluitvorming over embryomodellen is het belangrijk dat politici kennisnemen van de opvattingen van burgers hierover, en transparant zijn over de manier waarop ze deze meewegen in hun besluiten. 

Symposium op 23 mei
Op 23 mei organiseren NEMO Science Museum, ZonMw en het Rathenau Instituut een symposium, waarin we met beleidsmakers en politici in gesprek gaan over onze onderzoeksresultaten. Aanmelden kan hier: Embryomodel: wat staat er op het spel?

Lees de gehele publicatie:

Gerelateerde publicaties: