Postdocs verkeren in precaire positie

Bij de start van een nieuw academisch jaar staan bijna 40.000 wetenschappers klaar om hun onderzoek voort te zetten, maatschappelijke impact te leveren en een nieuwe lichting studenten op te leiden. Een vaak vergeten groep binnen deze wetenschappers zijn de meer dan 3.000 postdoc-onderzoekers. Postdocs zijn al wel gepromoveerd, maar moeten hun vaste plek binnen de wetenschap nog bemachtigen. Ze zijn ongeveer tussen de 25 en 40 jaar oud.

Vaak hebben postdocs meerdere tijdelijke contracten van maximaal twee jaar achter elkaar. Om een wetenschappelijke carrière veilig te stellen moeten ze naast hun onderzoek prestigieuze subsidies binnenhalen. De competitie om die beurzen is moordend, de slagingskans klein. Buiten de academische wetenschap voegt hun ervaring als postdoc bovendien weinig toe ten opzichte van de promotie.

Professionele en persoonlijke risico’s

Het afgelopen jaar voerden we groepsgesprekken met veertien postdoc-onderzoekers. We zijn geschrokken van de enorme professionele en persoonlijke risico’s die postdocs lopen bij het nastreven van een wetenschappelijke carrière.

De verhalen zijn schrijnend. Vrouwen legden uit dat ze het krijgen van kinderen uitstellen, omdat ze de tijd van het zwangerschapsverlof niet terugkrijgen. Een internationale postdoc vertelde hoe het feit dat einde contract ook einde verblijfsvergunning betekent, de mentale druk enorm opvoert. Een derde postdoc liet weten dat de hypotheek niet meer betaald kan worden doordat het beloofde vaste contract er toch niet komt. Je zou hopen dat deze situaties tot het verleden behoren.

Gebroken beloftes

Veel postdocs die we spraken, ervaren de universiteit daarnaast als een onbetrouwbare werkgever. Voor meerdere postdocs is onduidelijk op welke grond hun werkgever besluit over vaste contracten en wat hun kansen daarbij zijn. Ook worden beloftes gebroken. Een voorbeeld is de postdoc die na een Veni-beurs een vaste aanstelling zou krijgen, maar toen puntje bij paaltje kwam, de aanstelling toch naar een ander zag gaan. Verder geven postdocs aan dat zij weinig steun krijgen bij hun professionele en persoonlijke ontwikkeling.

Al met al verkeren postdocs in een precaire situatie, waarover ze maar beperkt controle ervaren. Hun functie brengt veel risico’s met zich mee en die risico’s rusten vrijwel uitsluitend op hun schouders. Universiteiten betalen hen weliswaar een fatsoenlijk salaris, maar bieden niet de zorg en ondersteuning die je van een werkgever mag verwachten.

Wij roepen universiteiten en umc's op om postdocs de ondersteuning te bieden die past bij hun precaire positie. Daaronder vallen een sterkere inbedding in de organisatie, een grotere mate van transparantie, en het lef om incidenteel af te wijken van gangbare normen. Dat kan bijvoorbeeld door op de persoon toegespitste begeleiding en door contractverlenging wanneer hun project vertraging oploopt bij zwangerschap of ziekte.

Ook roepen wij de nieuwe minister op om bij het uitwerken van de bezuinigingsmaatregelen oog te houden voor de postdocs. De aangekondigde bezuinigingen van het kabinet zullen de schrijnende situatie voor postdocs namelijk verder bemoeilijken. Volgens de koepelorganisatie Universiteiten van Nederland staan er 5.000 banen op de tocht. Een flink deel daarvan zijn functies voor postdocs en voor universitair docent, de logische vervolgstap voor een postdoc. 

Zelforganisatie

Tot slot zouden postdocs zichzelf beter mogen organiseren. Zo kunnen ze steviger positie innemen in discussies over het wetenschapssysteem. Ook hierbij hoort de werkgever ondersteuning te bieden, want vanwege de vluchtigheid van postdoc-aanstellingen kunnen postdocs moeilijk deelnemen aan medezeggenschapsraden en netwerken. 

Kortom, postdocs verdienen meer helderheid over hun toekomstperspectief, meer ondersteuning van hun werkgevers en een minister die oog voor hen heeft. 

Dit artikel verscheen eerder in aangepaste versie bij Trouw

Gerelateerde publicaties