‘Mixed Reality’ : een kookshow met digitale ingrediënten

Een kookshow met digitale ingrediënten. Dat klinkt spannend! Met welk idee ben je hieraan begonnen?
‘In een eerder project werkte ik met SETUP samen om de impact van de eerste corona-app op de samenleving tastbaar te maken. Dat project leidde naar een samenwerking met het Rathenau Instituut. In het najaar van 2020 publiceerde het Rathenau Instituut het manifest met 10 ontwerpregels over immersieve technologie, technologieën waarmee iemand in een digitale ervaring of wereld wordt ‘ondergedompeld’. Ik wilde graag dat manifest in een andere communicatievorm gieten. Een van de vragen die ik wilde onderzoeken, was: wat als je data zou kunnen proeven? Hoe zouden ze dan smaken? Kun je eten als metafoor gebruiken om het gesprek aan te gaan over de digitale wereld? Dit waren vragen om mee te werken, niet om antwoorden op te geven. Ze hebben geleid tot een spannend en ambitieus project.’

De kookshow dient als analogie, om kijkers op een andere manier naar de digitale wereld te laten kijken, vertelde je in eerder interview. Kun je meer vertellen over deze werkwijze?
‘Ik zoek altijd naar analogieën in mijn werk. Voor een project over vergrijzing ontdekte ik bijvoorbeeld dat oude mensen verwenners zijn; ze geven kinderen lekkere dingen en aandacht. In plaats van vergrijzing als iets negatiefs te zien, zou je ook kunnen zeggen dat het de verwenkracht van de samenleving vergroot. 

Voor de kookshow heb ik op soortgelijke wijze gezocht naar een vergelijking. In elke aflevering ontvang ik een gast in een kookstudio. Ik vraag hen om hun eigen online gedrag of data te vertalen naar echt voedsel, waar we vervolgens mee gaan koken. Daarmee heb ik een setting gecreërd om vragen te stellen over onze omgang met digitale technologie en de hybride wereld die is ontstaan. In die hybride wereld versmelten de fysieke en digitale wereld steeds meer met elkaar. In een van de afleveringen spreek ik met een cosmetisch arts. Terwijl hij in een taartje snijdt, dat staat voor zijn digitale data, vraag ik hem: Kun je in de echte wereld ook zo makkelijk in iemands identiteit snijden? Ook spreken we over zijn online guilty pleasures, die worden verbeeld door mozzarellaballetjes waar hij erg van houdt. Door dit soort vergelijkingen te maken, en daarover te praten, worden meer abstracte, digitale begrippen tastbaar.

Ik merkte dat de gasten het heel leuk vonden om zo het gesprek aan te gaan; de kookstudio vormde een levendige setting. Ze vroegen zich af: Wat is dit, wat gebeurt hier? Het maakte ze ook nieuwsgierig naar immersieve technologie. Deze technologie, waaronder virtual reality, dompelt iemand onder een hybride wereld waarin de fysieke en digitale wereld steeds moeilijker van elkaar te onderscheiden zijn. Door bijvoorbeeld een VR-bril op te zetten, kan iemand zich in geheel andere wereld wanen. Dit kan een sterke, fysieke sensatie teweegbrengen.

De gast heb ik benaderd als expert, die kan helpen om nieuwe inzichten te krijgen over een onderwerp. De cosmetisch arts is een expert over maakbaarheid, en de slechtziende vrouw in een andere aflevering zie ik als expert van zintuigen. Hetzelfde geldt voor de ontwerpster, die zich voor haar werk bezighoudt met data en marktwerking.’

Wat hoop je dat de kookshow teweeg brengt bij kijkers?
‘De kookshow gaat over de vraag wat er gebeurt als de digitale wereld de fysieke wereld binnenkomt, nu en in de toekomst. Ik hoop met deze vorm het gesprek hierover op een andere manier te starten. Door met drie verschillende mensen te spreken, ontstaat er een andere kijk op het onderwerp. Een onderzoeker had deze benadering misschien niet gelijk bedacht, en daarin schuilt de waarde van een ontwerper of kunstenaar. Ik kijk naar de onderliggende processen. Met mijn werk wil ik andere mensen meenemen in onderwerpen die heel abstract of ingewikkeld zijn. Zodat bij wijze van spreken zelfs je buurvrouw, die hier niet direct in thuis is, erover mee kan praten. Het is een andere manier van vragen stellen en onderzoeken, en het leidt ook tot andere resultaten. Het opent niet alleen de deur om iets nieuws te verkennen, maar nodigt andere mensen ook uit om op hun manier deel te namen aan het onderzoek.’

De kookshow is ontstaan vanuit de samenwerking met onderzoekers van het Rathenau Instituut. Hoe ging dat in zijn werk?
‘Toen ik zocht naar een analogie voor het onderwerp en een manier om het manifest ‘te vertalen’, vond ik die in eten en koken. De onderzoekers begrepen dit gelijk, omdat zij zelf ook voortdurend informatie op een bepaalde manier vertalen naar metaforen. Ik ontwerp al onderzoekend en ik heb zelf een onderzoeksachtergrond. Dat stelde me in staat om een tolk te zijn tussen de kunst- en onderzoekswereld. 

Het is mede dankzij het enthousiasme van de onderzoekers dat daar deze kookshow uit is ontstaan. Zij stimuleerden me om dit te doen. Evengoed hebben ze me tijdens het proces soms een zetje gegeven in een andere richting, zo ontstond er een wisselwerking in onze samenwerking.

Tijdens de productie heb ik wel eens vaker gedacht: Wat heb ik mezelf nu op de hals gehaald?! Nu sta ik onder al die lampen met gelatine in mijn handen… Met de kookshow ben ik buiten mijn comfortzone getreden, omdat ik nog niet eerder een videoproductie had gemaakt. Het vraagt om de inzet van andere makers, van editors en producers. Maar het experiment is geslaagd en smaakt naar meer.’

Waren er ook momenten waarop jij als ontwerper en de onderzoekers een andere manier van werken bleken te hebben?
‘Als ontwerper had ik voortdurend allemaal leuke ideeën en beelden in mijn hoofd, die een onderzoeker niet gelijk voor zich ziet. Voor mij als ontwerper was het de uitdaging om hen daar goed in mee te nemen. Door ideeën tastbaar te maken en te visualiseren met plaatjes en mijn aantekeningen, kon ik overbrengen wat er in mijn hoofd zat.’

Hoe hoop je dat de kookshow straks het gesprek over het onderwerp voedt?
‘Nu de kookshow af is, kijk ik ernaar uit dat er een constante stroom van inzichten ontstaat door het gesprek met anderen. De meerwaarde van de kookshow is niet alleen het eindproduct, maar ook de gesprekken die ik zelf met de onderzoekers heb gehad tijdens het hele proces. Toen ik begon aan de residency wilde ik aanvankelijk een workshop ontwerpen die vaker in te zetten is, om snellere experimenten te doen. Door corona heb ik ervoor gekozen video’s te maken. Hopelijk is het in het najaar toch mogelijk om op festivals of andere plekken live kookworkshops te organiseren. De video’s kunnen het startpunt zijn voor meer gesprekken over dit urgente onderwerp.’