Resultaten van wereldwijde dialoog over toekomst internet

Iedereen, behalve gewone burgers, overlegt over het internet

Sinds 2006 overleggen vertegenwoordigers van internetbedrijven, beleidsmakers en NGO’s jaarlijks over hoe het internet gereguleerd moet worden. Eén stem ontbreekt: die van burgers. En dat terwijl burgers het internet draaiende houden en de positieve en negatieve gevolgen van het wereldwijde web ervaren.

Het Rathenau Instituut probeert de belangen van burgers op de kaart te krijgen in de besluitvorming rondom wetenschap en technologie en dus ook rondom het internet. Daarom sloten wij ons in 2020 aan bij We, the Internet, een wereldwijde burgerdialoog over de toekomst van het internet.

Een wereldwijde dialoog, hoe doe je dat?

De dialoog was uniek. Het idee was dat op 10 oktober 2020 in meer dan 100 landen steeds 100 burgers met elkaar een dialoog voerden. Doel van het gesprek was het in kaart brengen van wat volgens burgers de toekomst van het internet zou moeten zijn, hoe het moet worden gereguleerd en wie daarbij een rol moet spelen. Maar de inzet was groter: een dialoog op zo’n grote schaal kan agenderend werken en zo impact hebben op het internationale beleid. Het Rathenau Instituut wilde daarnaast leren over de organisatie en opbrengst van dit soort grootschalige open dialoogprocessen.

Dialoog in rondes en met vragenlijsten

We, the Internet was een initiatief van de Franse organisatie Missions Publiques, die een wereldwijd netwerk van landelijke partners opbouwde en landen ondersteunde met het organiseren van de dialoog. Wekelijks waren er internationale videocalls waarin het opzetten van de dialoog en het rekruteren van deelnemers met alle landen werd afgestemd. De landenpartners waren zelf verantwoordelijk voor het werven van deelnemers. Daarbij was het belangrijk dat de deelnemers een goede afspiegeling vormden van de bevolking.

De dialoog volgde in alle landen ongeveer eenzelfde opzet. Na een korte introductie gingen deelnemers in verschillende rondes in groepen uiteen om over een van de vier thema’s in gesprek te gaan. Meer informatie over de thema’s staat in ons artikel In gesprek over de toekomst van het internet. De thema’s zijn:

1. Het internet en ik: hoe gebruiken mensen het internet?
2. Mijn digitale identiteit: de verzameling van persoonsgegevens.
3. Een digitale publieke ruimte: hoe is circulerende misleidende informatie te voorkomen?
4. De toekomst van het internet en kunstmatige intelligentie.

Na elke ronde vulden de deelnemers een (online) vragenlijst in. Vervolgens werden de verslagen van de groepsgespreken en resultaten van de vragenlijsten gedeeld met Mission Publiques. Zij schreven een rapport over de belangrijkste bevindingen (pdf) en maakten een toolkit over het voeren van een dialoog.

In totaal vulden 5708 unieke deelnemers uit 70 landen de vragenlijst in. Deelnemers kwamen in gelijke mate uit landen in West-Europa, Oost-Europa, Azië en de Pacific, Latijns Amerika en het Caribisch gebied, en Afrika. Het rapport werd gepresenteerd tijdens het Internet Governance Forum van de Verenigde Naties in 2021 in Polen. Het streven van Mission Publiques is om de burgerdialogen een integraal onderdeel te maken van het besluitvormingsproces over internetregulering.

Belangrijkste bevindingen

De belangrijkste bevindingen van de dialoog in Nederland publiceerden we eerder in de artikelen Technologisch burgerschap als wapen tegen misleidende informatie en Burgers: meer zeggenschap en kennis nodig over dataverzameling. Kortgezegd denken burgers wereldwijd dat een datagedreven maatschappij positief kan uitpakken. Verder hebben ze een positieve kijk op digitalisering. Ze willen dat het internet een inclusieve digitale omgeving is waar vrije uitwisseling van ideeën mogelijk is en waar personen respectvol met elkaar omgaan. Ook vinden ze het belangrijk dat burgers wereldwijd betrokken worden bij het vormgeven van beleid om het internet te reguleren. Hun eigen kennis en begrip van Artificiële Intelligentie (AI) achten ze alleen niet goed genoeg om er een geïnformeerde discussie over te houden.

Lessen voor het betrekken van burgers in de regulering van het internet

De resultaten van We, the Internet bieden aanknopingspunten voor verdere gesprekken en laat ook zien waar burgers weinig over weten of graag meer over willen weten. Er zijn verschillende manieren om burgers te betrekken in het besluitvormingsproces. Onze ervaring met het meedoen aan ‘We, the Internet’ leidde tot vier belangrijke inzichten: een dialoog werkt agenderend, het op grote schaal vergelijken is lastig, beraadslagingen op kleine schaal helpen bij het nuanceren, en zorg dat de burger betrokken blijft. We lopen de vier inzichten hieronder kort langs.

Inzicht 1: dialoog werkt agenderend
De belangrijkste opbrengst van een dialoog op grote schaal is de agenderende werking ervan. Met We, the internet is internationaal aandacht gegenereerd voor de stem van de burger als belanghebbende van het internet, vertegenwoordigd door de resultaten van het onderzoek.

Inzicht 2: grote schaal maakt vergelijken lastig
De schaal waarop de dialoog gevoerd is, maakt het lastig om recht te doen aan de verschillende meningen van burgers. De stem van dé burger bestaat niet, en niet iedereen heeft dezelfde behoefte. Het streven in de dialoog was voor diversiteit, maar uiteindelijk zijn de conclusies en aanbevelingen die volgen uit zo’n grootschalig proces algemeen. Ook vergelijkingen tussen resultaten van verschillende landen of verschillende groepen zijn weinig gemaakt.

Inzicht 3: beraadslaging op kleine schaal helpen met nuanceren
Met kleinschalige deliberatieprocessen kunnen tegenstellingen in meningen worden uitgelicht of nuanceringen in de bevindingen aangebracht. Ook maakt kleinschaligheid het mogelijk de opzet van de dialoog aan te passen aan de deelnemers. Burgers hoeven zelf geen internetexperts te zijn als de inzet is om te leren over achterliggende behoeftes, waarden en wereldbeelden. Alleen wanneer goed in beeld is wat verschillende burgers willen en waarom, kan hier politiek op worden ingezet.

Inzicht 4: houd de burger betrokken
Bij besluitvorming over de regulering van het internet moet de burger op twee manieren betrokken worden. De eerste manier is als belangengroep aan de tafel. Burgers zijn een belangengroep van het internet als publieke ruimte, net zoals ontwikkelaars, bedrijven en overheden. Ze zijn echter vaak ondervertegenwoordigd in de lobby rondom de regulering hiervan. Daardoor bestaat het risico dat bestaande machtsongelijkheden worden vergroot. De tweede manier om de burger te betrekken, is als kiezer van een politieke partij die staat voor een bepaalde richting voor de toekomst van het internet. Dat betekent bijvoorbeeld dat politieke partijen heldere standpunten moeten innemen over de regulering van het internet.

Eerste stap naar betrekken van burgers bij internetbeleid

We, the Internet zit erop. De dialoog liet zien dat het mogelijk is om burgers bij de regulering van het internet te betrekken en dat ze het ook graag willen. Daarmee lijkt de eerste stap naar het meer betrekken van burgers in het internetbeleid gezet. Nu is het nog zaak om recht te doen aan hun diverse belangen.

Het Rathenau Instituut blijft de verantwoordelijkheden bij de doorontwikkeling van het internet onderzoeken. Zo kijken we de komende tijd samen met burgers naar hoe ontwikkelaars van de metaverse mensenrechten kunnen beschermen. Daarnaast doen we onderzoek naar de dominantie van grote techbedrijven op het internet en gaan we in gesprek met kwetsbare groepen om te begrijpen hoe we het internet veiliger voor hen kunnen maken. We dragen daarmee bij aan het vergroten van democratische grip op het internet.

Gerelateerde content: