Kennis voor transities

Focusgebieden

Impactpaden
Ondanks een decennialange discussie over kennis- valorisatie (de maatschappelijke benutting van wetenschappelijk onderzoek) is er nog steeds onvoldoende inzicht in de uiteenlopende manieren waarop kennis en onderzoek kunnen bijdragen aan transities. Een ecosysteemperspectief met oog voor de diversiteit aan actoren, waaronder burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties, en hun onderlinge interacties, helpt om hier beter zicht op te krijgen.

Zulk inzicht is nodig om de verschillende soorten bijdragen van kennis en onderzoek aan transities beter te begrijpen. De komende jaren doen wij hier onderzoek naar, zodat gericht beleid ontwikkeld kan worden om de verschillende routes waarlangs kennis impact krijgt te ondersteunen.

Burgers betrekken
Om maatschappelijke transities op een verantwoorde manier vorm te geven, wordt bij de ontwikkeling van kennis in wetenschap en beleid steeds meer samen- gewerkt met burgers. Er is de laatste tijd een groeiende belangstelling voor burgerpanels, burgerwetenschap, en andere vormen van maatschappelijke betrokkenheid bij het agenderen, opzetten en uitvoeren van onderzoek en innovatie. Burgers zijn steeds relevantere spelers in opgavegerichte ecosystemen van onderzoek en innovatie. Het is echter vaak onduidelijk hoe deze burgerparticipatie het beste georganiseerd kan worden. Men loopt daarmee het risico te blijven steken in samenwerking die slechts een beperkte of ineffectieve bijdrage levert. We willen met kennisontwikkeling bijdragen aan een meer betekenisvolle betrokkenheid van burgers bij de ontwikkeling van kennis en innovaties voor transities.

Financiering van onderzoek en innovatie
De manier waarop onderzoek en innovatie worden gefinancierd, beïnvloedt welke onderzoekers en consortia bepaalde vraagstukken onderzoeken, en welke vraagstukken zij onderzoeken. In de praktijk zijn er allerlei manieren waarop de overheid wetenschappelijk onderzoek kan financieren, variërend van basisfinanciering van kennisinstellingen tot beurzen voor individuele onderzoekers en meerjarige programmafinanciering aan publiek­private consortia. De vraag is welke financieringsarrangementen helpen om wetenschappers, bedrijven en maatschappelijke organisaties gedurende langere tijd te laten samen- werken aan opgavegerichte kennis- en innovatie- agenda’s. Het Rathenau Instituut neemt de komende jaren de financiering van onderzoek en innovatie vanuit dit perspectief onder de loep. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de koppeling van onderzoeksfinanciering aan onderwijsfinanciering in de eerste geldstroom, en aan de eisen ten aanzien van cofinanciering in de tweede en derde geldstroom.

Geopolitieke dimensies van kennis voor transities
Transities vragen om een internationale aanpak omdat de maatschappelijke opgaven grensoverschrijdend zijn. Ook kennis en innovaties voor transities zullen voor een belangrijk deel in internationale samenwerkingen geproduceerd (moeten) worden. De snel veranderende wereldorde zet internationale samenwerking echter onder druk. De Europese Unie (EU) en haar lidstaten zijn daarom op zoek naar nieuwe vormen en strategieën voor internationale samenwerking in onderzoek en innovatie. De EU zet bijvoorbeeld in op een grotere ‘strategische autonomie’ van Europa ten opzichte van China en de Verenigde Staten. Recente acties en maatregelen voor kennisveiligheid op zowel nationaal niveau als bij kennisinstellingen hebben hun weerslag op internationale samenwerking. Het Rathenau Instituut onderzoekt wat de implicaties zijn van de veranderende geopolitieke context op internationale samenwerking in kennis en innovatie voor transities.