Burgers zijn essentieel voor succes Europees innovatiebeleid
(foto: Bart Maat/ANP)
Als Europa zijn nieuwe innovatiebeleid echt wil inzetten om grote maatschappelijke problemen succesvol aan te pakken, zal het andere overheden, burgers en belanghebbenden daarbij beter moeten betrekken. Dat concludeert het Rathenau Instituut in het rapport 'De belofte van opgavegericht innovatiebeleid'. Dit rapport maakt duidelijk hoe centraal de maatschappelijke opgaven staan in het innovatiebeleid voor kunstmatige intelligentie en de verduurzaming van de economie (de Europese Green Deal). Ook geeft het aan wat de Nederlandse overheid hiervan kan leren.
In het kort:
- Overheden zetten hun innovatiebeleid steeds meer in voor het oplossen van maatschappelijke problemen
- De Commissie wil innovatiebeleid ook inzetten voor het realiseren van haar zes strategische doelen.
- Het nieuwe Europese innovatiebeleid bevat elementen die ook voor het Nederlandse relevant zijn.
Het innovatiebeleid van de Europese Unie en de nationale overheden was lange tijd vooral gericht op het stimuleren van technologische ontwikkeling en innovatieve bedrijven. De laatste jaren wordt het ook steeds meer ingezet voor het aanpakken van maatschappelijke problemen. Zo startte de Nederlandse overheid in 2019 met het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid. Een deel van de overheidsbijdrage voor innovatie gaat nu naar projecten die eraan moeten bijdragen dat Nederland meer klimaatbestendig, waterrobuust, duurzaam, gezond en veilig wordt.
De Europese Unie lijkt met haar innovatiebeleid nog een stap verder te gaan door de grote maatschappelijke problemen als startpunt te nemen om vervolgens van daaruit terug te redeneren welk innovatiebeleid ervoor nodig is. De Europese Commissie wil het nieuwe onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon Europe, dat loopt van 2021 tot 2027, niet alleen gebruiken voor het versterken van het innovatievermogen en de concurrentiepositie van Europese bedrijven, maar ook voor het realiseren van de zes strategische doelen die de Commissie gesteld heeft.
Nederlandse beleid
Omdat dit meer opgavegerichte beleid alleen succesvol kan zijn als de samenleving de innovaties ook daadwerkelijk oppakt, is het volgens het Rathenau Instituut belangrijk dat de EU burgers en hun belangen al in een vroeg stadium betrekt. Bij de Green Deal lijkt dat al meer te gebeuren dan bij de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. Omdat de EU op verschillende terreinen maar beperkte bevoegdheden heeft, is ook het tijdig betrekken van nationale, regionale en lokale overheden van belang.
Alhoewel het nieuwe Europese innovatiebeleid zich nog in de voorbereidende fase bevindt, bevat het duidelijke elementen die ook voor de Nederlandse innovatie-aanpak relevant zijn. Naast het vroegtijdig betrekken van burgers, gaat het om de duidelijke richtinggevende rol van de overheid en het gezamenlijk optrekken van verschillende departementen.
Dertig deskundigen
‘Nederland zou actief moeten inspelen op dit soort vernieuwingen in het Europese innovatiebeleid’, zegt directeur Melanie Peters van het Rathenau Instituut. ‘Als het Europese en het Nederlandse innovatiebeleid elkaar versterken, kunnen grote problemen als klimaatverandering beter worden aangepakt. Ook kan Nederland dan een succesvolle deelnemer blijven in de Europese innovatieprogramma’s.’
Voor dit onderzoek analyseerde het Rathenau Instituut onder meer beleidsstukken van de Europese Commissie en het Nederlandse kabinet. Daarnaast waren er interviews met meer dan dertig deskundigen.
