calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Hoogleraar eLaw: Bescherm kinderen online, maar pak hun vrijheden niet af

artikel
13 februari 2018
Blog Beschaafde Bits Mensenrechten Kinderen
Image

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) bepaalt dat ouders toestemming moeten geven om data te verzamelen van hun kinderen. We moeten oppassen dat kinderen niet constant in de gaten worden gehouden. Laten we zorgen dat hun vrijheden fier overeind blijven staan.

Door Simone van der Hof, Hoogleraar Recht en Informatiemaatschappij aan eLaw, Centrum voor Recht en Digitale Technologie, Universiteit Leiden

Leestijd 2-3 minuten | Lees ook andere artikelen uit de serie Beschaafde Bits

Stel, uw 5-jarige dochter is met een vriendje aan het voetballen op een nabijgelegen speelveldje. Om hen heen staat een groep mensen die nauwgezet in een boekje opschrijft wat beide kinderen doen en laten - spelen ze lief met elkaar, hebben ze voetbaltalent? Deze mensen zijn er altijd, niemand weet precies wie ze zijn en wat ze met de verzamelde informatie doen.

Zou je als ouder deze situatie pikken? Natuurlijk niet. En toch is in de digitale wereld het voortdurend volgen, meten en analyseren van het gedrag van kinderen de norm.

Gelukkig groeit het besef dat we hier iets aan moeten doen. Er worden regels opgesteld en er wordt beleid gemaakt om de privacy van kinderen te waarborgen. Maar juist nu moeten we goed opletten. Het is namelijk essentieel om in onze drang kinderen te beschermen, hun vrijheden om zich te ontwikkelen niet af te nemen.

Illustraties Max Kisman
Illustraties Max Kisman

Twee documenten voor de rechten van kinderen

Twee documenten zijn van groot belang voor het bewaken van de rechten van kinderen. De nieuwe privacywetgeving AVG en, aan de andere kant, het Verdrag voor de Rechten van het Kind. En deze botsen soms met elkaar.

Allereerst wordt op 25 mei 2018 wordt de AVG van kracht, die beoogt de data van consumenten beter te beschermen en die bijzondere aandacht heeft voor kinderen. Die zijn zich immers vaak niet bewust van de risico’s van de verwerking van hun persoonsgegevens. Zo stelt de AVG dat online dienstverleners ouderlijke toestemming nodig hebben voor het verwerken van de data van kinderen onder de 16 jaar. De AVG wil kinderen vooral beschermen.

Het andere document is het Verdrag voor de Rechten van het Kind. Dat verdrag eist dat bij elke beslissing van publieke en private partijen met impact op kinderen het belang van het kind de primaire overweging moet zijn. Met andere woorden: we moeten eerst aan het kind denken. Bovendien moeten de rechten van kinderen in onderlinge relatie worden beschouwd. Alle rechten van kinderen, en dus niet alleen hun recht op bescherming, zijn dus relevant. Juist dit principe kan botsen met de AVG.

Bescherming van privacy gaat ten koste van privacy

Neem het toestemmingsvereiste van de AVG. Deze regel zou de vrijheidsrechten van kinderen onder druk kunnen zetten. Kinderen moeten voor veel van hun online activiteiten namelijk instemming hebben van een ouder. Tieners die er – terecht – geen behoefte aan hebben dat ouders over hun schouders meekijken, hebben dus een probleem als bedrijven dit vereiste strikt gaan toepassen. Hun ouders moeten wel meekijken met hun online activiteiten.

De bepaling staat daarmee merkwaardig genoeg op gespannen voet met het recht op privacy van kinderen versus hun ouders. Want kinderen hebben het recht om zonder pottenkijkers gevoelige onderwerpen met leeftijdsgenoten te bespreken. Voor kinderen, jong en oud, is die privacy enorm belangrijk.

Ook andere kinderrechten staan onder druk

Tegelijk zien we dat bedrijven kinderen gaan weren van hun platform. Zo blokkeert Google diensten, zoals Gmail, als ze erachter komen dat iemand jonger dan 16 jaar is. Veel scholieren gebruiken Gmail en het is zuur als je ineens geen toegang meer hebt tot je berichten — en wellicht je huiswerk.

Google blokkeert diensten zoals Gmail als ze erachter komen dat iemand jonger dan 16 jaar is.
Simone van der Hof

Google houdt zich natuurlijk gewoon aan de privacywet, maar als de strengere AVG ertoe leidt dat meer bedrijven zich strikt opstellen en diensten ontoegankelijk maken voor kinderen, dan raakt dat direct aan vrijheids- en ontwikkelingsrechten van kinderen: de rechten op vrijheid van informatie en meningsuiting, toegang tot de media, privacy en vereniging, op spelen en onderwijs. Eenzijdige beschermingseisen kunnen dus kwalijke gevolgen hebben.

Bovendien is de beschermingspotentie van ouderlijke toestemming twijfelachtig. Het is een illusie te denken dat je als individu de controle hebt over je persoonsgegevens en kunt kiezen, of op zijn minst weet, wat ermee gebeurt. Die controle hebben we niet en hoe persoonsgegevens onder de motorkap van het internet worden verwerkt, is volkomen ondoorzichtig.

Kies voor ‘privacy by design’

Toch zijn ook hier oplossingen. Het met de AVG geïntroduceerde beginsel van ‘privacy by design’ biedt mogelijkheden om op innovatieve wijze aan een kindvriendelijke digitale wereld te bouwen. Creatieve geesten kunnen zich wijden aan het transparant maken van datapraktijken in apps op een voor kinderen van verschillende leeftijden toegankelijke manier.

Beter nog is om de ‘norm’ te wijzigen en het online gedrag van kinderen niet langer automatisch te observeren en te analyseren (‘privacy by default’) – of hun persoonsgegevens direct te anonimiseren. Ouderlijke toestemming is dan overbodig en de rechten van kinderen worden gewaarborgd.

Welke keuzes we ook maken, laten we zorgen dat in het beschermen van kinderen, juist hun vrijheden fier overeind blijven staan. Dat is uiteindelijk voor ieder kind het allerbeste. 

Door Simone van der Hof, Hoogleraar Recht en Informatiemaatschappij aan eLaw, Centrum voor Recht en Digitale Technologie, Universiteit Leiden
 

 

Meer blogs over hoe we kinderen kunnen beschermen

  • Kennisnet: Laat scholen strijd om digitale geletterdheid niet alleen voeren
    "Hoe maak je van cyberspace een kindvriendelijke omgeving? Door scholen te helpen meer aandacht te besteden aan digitale geletterdheid." Lees verder
  • Bureau Jeugd & Media: Leiderschap nodig tegen cyberpesten
    "Met sterke leiders voor de klas kunnen kinderen de strijd tegen cyberpesten aan. Ga dus als leraar in de groepsapp zitten." Lees verder

Meedoen aan deze blogserie

Meedoen kan door onze onderzoekers Jurriën Hamer of Linda Kool te benaderen voor een reactie of gastbijdrage, en reageren kan op TwitterLinkedIn en Facebook.

Meer lezen

Lees meer over 'beschaafde bits' in onze publicaties hierover in 2017:

En volg deze blogserie via deze pagina.