calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Het Rathenau Instituut bezoekt de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid

nieuws
18 juni 2021

Pakketbezorger voor de deur/Super Straho - Unsplash

Image
Een pakketbezorger staat voor een deur
Op 27 mei was het Rathenau Instituut aanwezig bij een vergadering van de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) van de Tweede Kamer. Directeur van het Rathenau Instituut Melanie Peters en onderzoekers Djurre Das en Linda Kool vertelden de commissie tijdens deze bijeenkomst wat het Rathenau Instituut doet en hoe het onderzoek van het Rathenau Instituut het parlement kan ondersteunen.

In het kort:

  • Het Rathenau Instituut publiceerde de afgelopen jaren meerdere onderzoeken en briefings aan het parlement over de relatie tussen werk en technologische ontwikkelingen, onder andere op verzoek van de Commissie SZW.
  • Djurre Das, Linda Kool en Melanie Peters vertelden op verzoek van de commissie meer over het werk van het Rathenau Instituut en spraken over urgente thema’s die bepalend zijn voor de toekomst van werk.

De rol van het Rathenau Instituut  

Het Rathenau Instituut heeft al 35 jaar de opdracht om bij te dragen aan het maatschappelijke debat en de politieke oordeelsvorming over de impact van wetenschap, technologie en innovatie op de samenleving. Tijdens de informatiebijeenkomst met de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid informeerden onderzoekers Djurre Das, Linda Kool en directeur Melanie Peters commissieleden op welke manier het Rathenau Instituut hen van dienst kan zijn. 

Door zelf onderzoek te doen en dialoog te organiseren, voedt en ondersteunt het Rathenau Instituut het publieke en politieke debat. Daarbij ligt er een bijzondere taak om ondersteuning te bieden aan de politieke oordeelsvorming in de Tweede Kamer, de Eerste Kamer en het Europees Parlement. 

Het Rathenau Instituut kan ook onderzoek uitvoeren op direct verzoek van een commissie, bijvoorbeeld in het kader van diens kennisagenda. Het ministerie hoeft hier niet bij betrokken te zijn, en ook officiële moties zijn niet vereist. Voorbeelden van dergelijk onderzoek dat het Rathenau Instituut deed, zijn: ‘Werken aan de robotsamenleving’ (2015) en ‘Werken op waarde geschat’ (2020), voor de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en ‘Eieren voor het onderzoek’ (2019), op verzoek van de commissie voor Onderwijs Cultuur en Wetenschap. 

Sturing geven aan technologische ontwikkelingen 

Tijdens de bijeenkomst vertelden Djurre Das en Linda Kool de commissie in vogelvlucht hoe werken continu verandert als gevolg van technologische ontwikkelingen. Soms lijkt het alsof de snelle veranderingen die wij hierdoor nu meemaken historisch uniek zijn. Dat is echter niet het geval. Door de geschiedenis heen is nieuwe technologie van invloed geweest op het ontstaan, veranderen en het verdwijnen van banen. 

Dat betekent niet we dit soort veranderingen als gegeven moeten beschouwen. Onderzoek laat zien dat maatschappij en politiek telkens een verantwoordelijkheid hebben genomen om deze ontwikkelingen in goede banen te leiden en kwetsbare groepen te beschermen. Werkgevers, werknemers en de overheid kunnen op dergelijke veranderingen inspelen en daarmee ontwrichting voorkomen, bijvoorbeeld door omscholing mogelijk te maken of door te investeren in passende technologie. Daarbij kunnen ze voorwaarden scheppen die zorgen voor goede werkomstandigheden. 

Djurre Das: ‘De arbeidsmarkt is voortdurend in beweging door technologie. De geschiedenis leert ons dat we telkens weer met elkaar moeten kijken hoe we die ontwikkeling in de wenselijke richting sturen. Daar ligt een taak voor de politiek.’ 

Onderzoek naar werk en technologie 

Het Rathenau Instituut publiceerde de afgelopen jaren verschillende onderzoeken over de relatie tussen technologie, werk en de toekomst van werkgelegenheid op verzoek van de Commissie SZW. Daarbij keek het naar ontwikkelingen als robotisering, automatisering en de opkomst van platformen. Zo schreef het ‘Werken aan de robotsamenleving’ (2015) een rapport dat voortkwam uit brede maatschappelijke zorgen over robots, die menselijke arbeid zouden vervangen. ‘Robotisering en automatisering op de werkvloer’ (2018), in vervolg daarop, ging in op de keuzes waar bedrijven voor komen te staan bij de introductie van nieuwe digitale technologie. En in ‘Werken op waarde geschat’ (2020) stond de vraag centraal: wat betekenen de nieuwe mogelijkheden voor het meten, analyseren en feedback geven aan werkenden voor de kwaliteit van werk?

Urgente vragen voor de toekomst 

Technologie is geen neutraal instrument. Ze heeft impact op de hoeveelheid banen en op de kwaliteit van arbeid, en kan sommige groepen op de arbeidsmarkt kwetsbaarder maken. Het doel van technologie is vaak om efficiëntie te verhogen en processen te rationaliseren. Dit kan ertoe leiden dat andere belangrijke (sociale) functies van werk onder druk komen te staan. 

Hoe kunnen overheid en sociale partners richting geven aan wenselijke inzet technologie op de werkvloer? Het Rathenau Instituut gaf de commissie SZW als belangrijkste aanbevelingen mee om te focussen op het verhogen van de kwaliteit van werk. Dat wil zeggen: zet technologie in op een manier die de menselijke waardigheid niet ondermijnt en juist de kwaliteit van werk verrijkt. Daarnaast moet er aandacht zijn voor onderwijs en ruimte voor bij- en omscholing. Ook moeten er kansen gecreëerd worden voor verschillende groepen, en moeten bepaalde groepen beschermd worden. Bovendien zijn kaders om eerlijk te meten van belang. Tot slot is een maatschappelijke dialoog over de wenselijke inzet van technologie essentieel. 

Melanie Peters: ‘We moeten met elkaar in gesprek hoe we willen dat technologie op de arbeidsmarkt wordt ingezet, hoe we sturing geven aan de impact daarvan, en wat menselijk werk is. Samen moeten we nadenken hoe werken er in de toekomst uit moet zien, wat de wensen zijn van werknemers, en hoe we die verenigen met die van werkgevers.’

Linda Kool: ‘Vaak is de reflex alleen te kijken naar wat er technologisch gezien kan en juridisch gezien mag. Maar de belangrijkste vraag is toch: wat willen we als samenleving? Het Rathenau Instituut kan de commissie SZW ondersteunen als het gaat om deze vraag.’

Gerelateerde content: