Satellieten: dure hobby of bittere noodzaak? Verrekijkers (4)
Satellieten draaien al decennialang om de aarde. Ze worden gebruikt voor onder meer navigatie, communicatie en weersvoorspellingen. De afgelopen jaren stijgt het aantal satellieten explosief. (Foto: de opname van Verrekijkers - Rathenau Instituut)
In de vierde aflevering van de podcast Verrekijkers zoomen we met onze gast Haroon Sheikh in op de ruimte. Daar wordt het steeds drukker met satellieten, die in handen zijn van enkele, veelal commerciële partijen. Welke invloed heeft dat op geopolitieke verhoudingen? En wat kunnen we doen om de ruimte toegankelijk te houden?
In het kort:
- Haroon Sheikh is filosoof, bijzonder hoogleraar aan de VU en verbonden aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
- Het Rathenau Instituut sprak met hem over de maatschappelijke gevolgen van de snelle ontwikkelingen rond satellieten.
- Hoe zorgen we voor een sterke positie van Nederland en Europa in de ruimte?
Satellieten draaien al decennialang om de aarde. Ze worden gebruikt voor onder meer navigatie, communicatie en weersvoorspellingen. De laatste jaren stijgt het aantal satellieten explosief. Een paar jaar geleden ging het om enkele honderden, nu zijn het er ongeveer 10.000. En daar zullen nog vele duizenden bijkomen. Daarnaast zweven nu al een miljoen stukjes ruimtepuin rond de aarde.
De toenemende drukte in de ruimte leidt tot een groeiende kans op botsingen. Dit kan leiden tot uitval van satellieten of verstoring van signalen.
Daarnaast is er een commercialisering gaande van de ruimte. Tot voor kort lanceerden vooral nationale overheden en ruimteprogramma’s satellieten, maar een groot deel van de recente satellieten is in handen van een klein aantal commerciële partijen, zoals Starlink. Daarmee ligt toegang tot technologie die onmisbaar is voor onze samenleving, zoals navigatie en communicatie, in handen van een klein aantal partijen die niet het publieke belang vooropstellen, maar het commerciële belang. Het geeft de betreffende bedrijven bovendien groeiende onderhandelingsmacht op het geopolitieke toneel.
Een ander zorgpunt is de toenemende militarisering van de ruimte. De ruimte wordt een steeds belangrijkere plek in oorlogsvoering. Vanwege het belang van satellieten voor het functioneren van samenlevingen wordt het bijvoorbeeld interessant voor strijdende landen om elkaars satellieten uit te schakelen. Verschillende landen zijn al aan het testen met antisatellietwapens. Er is, kortom, een nieuwe space-race gaande.
Hoe houden we de ruimte toegankelijk?
In de podcastaflevering verkennen we met Haroon Sheikh welke gevolgen deze ontwikkelingen kunnen hebben voor onder meer onze veiligheid.
Europa loopt op een aantal punten achter, en moet in actie komen om het tij te keren, stelt Haroon. Hij signaleert een aantal politieke ontwikkelingen die deze richting ondersteunen, maar ook een aantal tegenkrachten. Veel Europese landen lijken bijvoorbeeld niet veel budget te hebben voor de benodigde investeringen in het Europese satellietprogramma IRIS-2.
Haroon maakt de vergelijking met eerdere terreinen die mensen ontgonnen, zoals de zee of het internet. ‘De ruimte is de nieuwe geografie die we aan het verkennen zijn. Het lijkt een beetje op het tijdperk in het verleden, toen we ontdekkingsreizen hadden en een ander deel van de aarde aan het verkennen waren. Als een nieuwe ruimte zich opent, is dat altijd open terrein. Er zijn geen regels. Iedereen probeert zijn eigen positie te versterken. Maar je krijgt ook te maken met collectieve problemen. Dat zie je nu ook gebeuren bij satellieten.’
In de podcastaflevering verkennen we de opties om de toegankelijkheid van de ruimte te bewaken, bijvoorbeeld door aanscherping van het ruimterecht, en betere handhaving hiervan.
Gerelateerde publicaties:
