calendar tag arrow download print
Doorgaan naar inhoud

Dossier Advies Besluitvormingsproces toekomst radioactief afval

Dossier
29 augustus 2024

Het COVRA-gebouw in Nieuwdorp (foto: Evelyne Jacq/ANP)

Image
Het COVRA-gebouw in Nieuwdorp

De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft het Rathenau Instituut gevraagd om in 2024 te adviseren hoe het besluitvormingsproces over het langdurig beheer van radioactief afval in Nederland eruit zou kunnen zien. Op deze pagina laten we zien wat we doen rond dit onderwerp.

Nederland produceert dagelijks radioactief afval dat voor een periode van ten minste honderd jaar bovengronds wordt opgeslagen. Die opslag gebeurt in Zeeland bij de Centrale Organisatie voor Radioactief Afval (COVRA). Ook in de periode daarna dient dit radioactief afval zodanig beheerd te worden dat het geen gevaar oplevert voor mens en milieu. Een deel van dit afval kan honderdduizenden jaren radioactief blijven.

De regering wil rond het jaar 2130 gebruik kunnen maken van een definitieve ondergrondse opbergplaats voor Nederlands radioactief afval. Ze heeft nog niet besloten hoe de besluitvorming hierover zal plaatsvinden. De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft het Rathenau Instituut gevraagd om in 2024 te adviseren hoe dit besluitvormingsproces eruit zou kunnen zien. Om dit advies te kunnen maken, organiseert het Rathenau Instituut verschillende onderzoeks-  en dialoogactiviteiten. De resultaten hiervan delen we op deze pagina. Het eindrapport is vanaf 4 september 2024 beschikbaar.

Geschiedenis van de besluitvorming

Begin 2023 publiceerden we het rapport Een kwestie van tijd, dat we maakten in samenwerking met de Stichting Historie der Techniek. Hierin beschrijven we de Nederlandse omgang met radioactief afval tussen 1945 en 2016. Op basis van deze historische studie formuleren we tien inzichten die belangrijk zijn voor het huidige en toekomstige beleid voor radioactief afval.

Dialogen over het verleden

Gelijktijdig met deze historische studie publiceerden we het verslag Geschiedenis als gespreksstarter. Dit is de weerslag van vier dialoogsessies met mensen uit de wetenschap, het bedrijfsleven, de overheid en de samenleving. Naar aanleiding van een conceptversie van Een kwestie van tijd spraken we over lessen die uit de geschiedenis te trekken zijn en wat die mogelijk betekenen voor de besluitvorming over de eindberging van het Nederlandse radioactief afval. Tijdens de sessies konden de deelnemers ook andere thema’s die hierbij belangrijk zijn aan de orde stellen.

Lessen uit andere landen

Europese landen hebben met vallen en opstaan geleerd dat het noodzakelijk is om hun bevolking te betrekken bij de eindberging van radioactief afval. Dat blijkt uit The future of radioactive waste governance: lessons from Europe. Deze studie brengt in kaart hoe tien landen in Europa omgaan met het langdurig beheer van radioactief afval. De auteurs presenteren 17 lessen die landen van elkaar kunnen leren.

Zes elementen van besluitvorming

In de zomer van 2023 brachten we de belangrijkste kwesties in kaart voor de besluitvorming over radioactief afval. Deze kwesties haalden we op in een workshop met beleidsmakers, onderzoekers en mensen uit maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Om de dialoog te structureren deelden we het besluitvormingsproces op in zes elementen. De deelnemers aan de workshop kregen voorafgaand een startnotitie toegestuurd waarin elk element werd toegelicht. Tijdens de workshop gaven de deelnemers per element aan welke vragen en uitdagingen zij zagen en waarmee Nederland volgens hen als eerste aan de slag moet.

Wetten en regels voor het besluitvormingsproces

Begin 2024 hebben we een studie gepresenteerd naar de Nederlandse wet- en regelgeving die een rol speelt bij het beheer van radioactief afval. Daarbij hebben we gekeken in hoeverre die overeenstemt met het beleid en met internationale afspraken. Bij dit rapport hoort een achtergrondstudie met de nationale, Europese en internationale wetten, richtlijnen, aanbevelingen en besluiten die op dit terrein relevant zijn.

Deskundigen en belanghebbenden over lessen van elders

Wat Nederland kan leren van andere landen over de besluitvorming over radioactief afval stond centraal op een bijeenkomst in Den Bosch op 12 oktober 2023. In zes workshops spraken 33 belanghebbenden en deskundigen over aspecten die een rol spelen bij de besluitvorming over de eindberging van het Nederlandse afval. Daarbij ging het over: de vormgeving van het proces, de publieksparticipatie, de bergingsmethode, de locatie, de financiering en de mogelijkheid om eventueel samen met andere landen een locatie te realiseren. Voordat de workshops van start gingen, spraken nationale en internationale deskundigen over de studie The future of Radioactive Waste Management; Lessons from Europe

Kennis voor het besluitvormingsproces

In juni 2024 publiceerden we een studie naar de kennis die in Nederland aanwezig is voor de besluitvorming over de berging van radioactief afval. Op basis van gesprekken met 24 deskundigen, workshops en een literatuurstudie concludeerden we dat er voor de ontwikkeling van de juiste kennis een duidelijk stappenplan nodig is met de beslissingen die de overheid op dit terrein zal moeten nemen.

Zeeuwen en jongeren over radioactief afval

Het Rathenau Instituut sprak in maart 2024 met inwoners uit Zeeland en met jongeren over de vraag hoe Nederland het besluitvormingsproces over de berging van radioactief afval moet inrichten. Zeeuwen, omdat zij een tijdelijke opslag van radioactief afval in hun omgeving hebben en dus belang hebben bij het vinden van een permanente oplossing. Jongeren, omdat de besluitvorming voor een groot deel in de toekomst plaatsvindt en zij (of hun kinderen) dan de beslissers zijn.

Maak nu samen stappen met radioactief afval (eindrapport) 

Op 4 september 2024 overhandigde het Rathenau Instituut een advies over het besluitvormingsproces over het langdurig beheer van radioactief afval aan staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu. Het advies is het sluitstuk van een vijfjarig onderzoeksproject.

We adviseren het kabinet om nu actie te ondernemen en vooruit te denken, in plaats van terug te redeneren vanaf het jaar 2100. Dit kan door het besluitvormingsproces op te delen in fases, die enkele jaren tot meerdere decennia kunnen duren. Per fase kan de overheid in overleg met de samenleving bepalen welke kennis, beleid, publieksparticipatie en financiering nodig zijn, zodat elke fase eindigt met een besluit dat ons dichter bij een oplossing brengt.

Visie op participatie

Onze activiteiten bouwen voort op de studie Bouwstenen voor participatie die we in 2015 uitbrachten. Daarin formuleerden we een visie op het betrekken van burgers bij besluitvorming over het langdurig beheer van radioactief afval. Deze studie werd uitgevoerd ter voorbereiding op het Nationale Programma voor het Beheer van Radioactief Afval en Verbruikte Splijtstoffen, dat in 2016 door de minister van Infrastructuur en Milieu is vastgesteld.

Vragen over het project Advies Besluitvorming toekomst radioactief afval

Gerelateerde publicaties: